سیمین سعیدی
مقدمه: حوله زمانی با دستگاه های چوبی پارچه و حوله بافی بافته می شد. آن زمان حوله ها تنها یک طرح داشت آن هم راه راه بود. همگی هم فشرده و زبر بودند. اما وقتی دستگاه های صنعتی حوله بافی ظهور پیدا کردند، دستِ کارهای دیگر را هم گرفتند و وارد این حرفه کردند. اکنون دیگر حوله ها فقط راه راه نیستند و طرح های مختلف دارند که هر کدام برای خودش نقشه ای دارد. نقشه هایی شبیه به نقشه های فرش روی کاغذهای شطرنجی. خواندن این نقشه ها چشم می برد چه برسد به طراحی شان!
اما در این میان شغلی وجود داشت که بدون آن حوله های طرح دار بافته نمی شد؛ شغلی که اکنون هم آرام و بی سر و صدا در حال ادامه حیات است. گرچه رایانه ها در این حرفه نیز سرک
بله، وقتی مشتری طرح و ابعاد مورد نظرش را سفارش می دهد، ما آن را روی کاغذ شطرنجی پیاده می کنیم. اکنون تنها مغازه «مقوازنی» در آدریان و خمینی شهر این شغل را حفظ نموده است.
متن حاضر گپ و گفتی است با آقایان قاسم و حسین رضایی که در مغازه ای در محله آدریان به مقوازنی اشتغال دارند.
نقشه ها را هم خودتان تهیه می کنید؟
بله، وقتی مشتری طرح و ابعاد مورد نظرش را سفارش می دهد، ما آن را روی کاغذ شطرنجی پیاده می کنیم. برای هر دستگاهی باید طراحی بخصوصی انجام داد.
نقشه خوانی به چه صورت است؟
مقواهای مخصوص این کار را وسط دو قسمت قالب قرار می دهیم، سپس از روی نقشه می خوانیم. نقشه را کادر بندی کرده ایم مثلا اگر روی قالب 58 کادر ده تایی وجود داشته باشد، به همین میزان هم روی نقشه جدا می کنیم و نقشه خوانی را شروع می کنیم. طرح ها و رنگ های روی نقشه را به صورت رمز و به وسیله سنبه و چکش روی مقوا سوراخ می زنیم.
هر قطعه چقدر طول می کشد؟
برای استاد کار، 5 دقیقه.
کمی راجع به این رموز توضیح می دهید؟!
قسمت های برجسته روی حوله، مربوط به سوراخ هایی است که پر خورده و بخش های خالی آن اثر قسمت های بدون سوراخ مقواهاست. سوراخ هایی هم که یکی در میان می خورد، کرک کمتری در بافت حوله مصرف می کند و خلوت تر و کم رنگ تر می شود. مقواها را خودتان درست می کنید؟
خیر، آن ها را سفارش می دهیم. در واقع یک ورق مقوای 5/1 در یک متر است که وقتی مشتریانشان سفارش می دهند، آن را برش می زنند. اندازه مقواها هم بر حسب اندازه قالب ها متفاوت است. مثلا یکی از آن ها 42 در 7 است و یکی 49 در 7.
چند نوع قالب وجود دارد و آن ها را از کجا تهیه می کنید؟
قالب ها دارای انواع مختلفی هستند که به تعداد روزنه های روی آن ها بستگی دارد. 10 تا 10 تایی، 6 تا 36 تایی، 10 تا 58 تایی ، 600 تایی، 256 چنگال، 400 تایی و ... هر مشتری بسته به جای کارتی که روی دستگاهش است، قالب مخصوصش را هم دارد و آن را به ما می دهد تا برایش روی مقوا کد بزنیم.
دستگاه چگونه با این قالب ها طرح می زند؟
در هر دستگاه یک جای کارت هست که اگر نباشد حوله ای بدون طرح می بافد. همچنین به تعداد سوراخ هایی که ما روی مقوا زده ایم در دستگاه ها سوزن وجود دارد. این سوزن ها اصطلاحا الاکلنگی هستند. پایین دستگاه به نخ های چله متصل است. سوزن ها به داخل سوراخ ها می روند و الاکلنگ از طرف دیگر نخ را بالا می کشد و کرک روی حوله می آید ولی در قسمت هایی که سوراخ ندارد کرک را نگه می دارد و زیر کار می کند.
مقواها جدا جدا وارد دستگاه می شوند؟خیر، وقتی سوراخ ها بر مقواها نقش بست، روی هر قطعه شماره می زنند که با هم قاطی نشوند چون مرتب کردنشان بسیار مشکل است. این مقواها را بعد با نخ کلفت به هم وصل می کنند به طوری که یک رول به ما می دهد که داخل دستگاه می رود و کدخوانی از روی آن انجام می شود و حوله بافته می شود.
هر رول چه مدتی دوام دارد؟
گاهی اوقات با یک رول مقوا 5 یا 10 سال کار می کنند.
هر طرح چقدر زمان می برد؟
بستگی دارد. مثلا یک نقشه (آدیداس) یک هفته طول می کشد. طرح برخی از حوله ها الگوهای تکرار شونده دارد یعنی الگوی یک مقوا باید چند بار تکرار شود. در کل هر چه تعداد سوراخ ها و بالتبع سوزن ها کمتر باشد، کار ساده تر است.
با وجود دستگاه های رایانه ای که طرح را سریع آماده می کنند، مشتری هایتان کم نشده است؟
چرا کمتر شده است. ولی باز هم مشتری های خاص خودمان را داریم. این کار مختص خمینی شهر و آدریان است.
از چه جاهایی سفارش می گیرید؟
معمولا از باشگاه های ورزشی سفارش داریم ولی کارعروس و داماد برای ما صرف نمی کند. سفارش های پراکنده هم داریم.