دانشنامه شهرستان خمینی شهر

تافبل از ورود دانش آموخته های سده ای در مدارس جدید به بازار کار حدودا در ده 1330 باسوادان شهر کسانی بودند که به مکتب خانه رفته و قادر به خواندن بودند ولی نوشتن اعداد و ارقام توسط آنها با آنچه یک سواد دار نسل جدید می نوشت متفاوت بود. آنها حساب را به خط سیاقی می نوشتند . بنابراین در طول زمان تا پا گرفتن مدارس جدید در مکتب ها و مدارس علوم دینی، سیاقی رسما آموزش داده می شد. خط سیاق یا سیاقت یا سیاقی نوعی از خط و روش نگارش است که با آن بازاریان و کسبه و اهل دفتر و دیوان، اعداد، مقادیر و اوزان را با آن می‌نوشتند. بنابراین حساب سیاق روشی در حسابداری قدیمی و دانشی برای ثبت و ضبط ارقام و اعداد محاسبات دیوانی و شخصی و تجاری و در کسب و کار و حتی ثبت جهازنامه محسوب می شد. برگه ای که حساب سیاقی در آن نوشته شده بود «سیاقه» نامیده می شد که در سده برای آن حداقل  در برخی محلات« پته» به کار برده می شد. یکی از مکتب داران سده می گوید در مکتبخانه نوآموز ابتدا آموزش الفبا میدید. بعد سوره های کوچک قرآن را فرا می گرفت و سپس نوبت خواندن کتاب می شد. کتابهای با موضوعات آموزش دین و اخلاق و روش زندگی بود مثلا گلستان آموزش داده می شد تا فرد خواندن را فراگیرد اما برای حساب وکتاب واوزان «سیاقی» آموزش داده می شد. بنابراین تا زمانی که مکتبخانه های سده فعال بودند سیاقی هم تعلیم داده می شد. اسناد شهر از شروع به کار مدارس جدید در اولین دهه قرن 14 خورشیدی در ماربین و سده خبر می دهد ولی شواهدی دال بر ادامه فعالیت مکتبخانه ها به طور غیر رسمی حتی تا پایان دهه    1340 وجود دارد. مثلا در محله خوزان روبروی فرهنگسرای بعثت فردی تا قبل از پیروزی انقلاب مکتبخانه داشت که با فوت وی این آخرین مکتبخانه شهر هم به تاریخ پیوست . گرچه تاحدود سی سال پیش در گوشه و کنار شهر کسبه و مغازه دارانی را می دیدی که برای حساب و کتاب از این خط استفاده می کردند ولی امروزه تعداد آنها به اندازه انگشتان دست نمی رسد که هم سیاقی را بلدند و هم در عمل از آن استفاده می کنند. یکی از آنها بقال خوشنام مرحوم سیدمحمود نوربخش بود که مغازه ای در خیابان امام شمالی حدفاصل مخابرات و پل گاردر داشت. وی حساب و کتابهای خود را به همین خط می نویسد و بدون استفاده از ماشین حساب و چرکه و با روش(گویش) خاصی جمع و تفریق و محسابات را انجام می داد و پته(صورتحساب) آنرا دست طرف حساب خود می داد. وی می گوید در مکتبخانه مرحوم آیت اله نورایی درس خوانده و خط سیاقی و حساب و کتاب کردن را از او  یاد گرفته است.