دانشنامه شهرستان خمینی شهر

محمد علی شاهین
بارهاوبارها درموردخطرات وضررهای نمک طعام برای سلامت انسان به ویژه افرادبا بیماری خاص توسط مراکز بهداشتی ومتخصصان علوم پزشکی هشدارداده شده است ودر مقابل چنین جواب شنیده شده است که من به غذاهایم نمک اضافه نمی کنم، غافل از اینکه نمک پنهان وبدون سروصدا از طریق خیلی از خوراکی های که خورده می شود وارد بدن می شود .هدف ازاین نوشتاربرملا کردن راهای ورودپنهانی نمک طعام به بدن انسان می باشد تا به این نکته توجه شود که نمک صرفاازطریق نمکدان وارد خوراک ما نمی شودبلکه براساس نظرکارشناسان دوسوم آن ازطریق موادی که مصرف می کنیم دربدن ماجاخوش می کند تا مارا ناخوش کند .
چرانمک نه
مصرف زیاد سدیم فشارخون راافزایش می دهد. برابر نظر مسولین بهداشتی فشارخون بالا، اصلی ترین عامل مرگ و میر در جهان است چراکه پرفشاری خون 3/3 برابر خطر بروز بیماری های قلبی- عروقی را نسبت به افراد با فشارخون طبیعی افزایش می دهد به علاوه دریافت بیش از اندازه نمک خطر ابتلا به بیماری های دیگر مانند دیابت، سنگ کلیه، پوکی استخوان و برخی سرطان هارا موجب می شود. یک مطالعه دو ساله بر روی زنان پس از سن یائسگی نشان میدهد که هرقدر میزان سدیم مصرفی در زنان بیشتر باشد، مقدار تحلیل استخوان مفصل ران آنان نیز بیشتر خواهد بود." نمک فشارخون را افزایش می دهد وفشار خون منجربه بیماری های متعدد می گردد به گونه ای که اعتقاد محققان آمریکایی برآن است که کم کردن میزان نمک غذاها می تواند در این کشوردر سال جان150000 نفر را نجات دهد. به عبارتی کاهش مصرف نمک خطر بیماری های قلبی عروقی را 18 درصد و سکته مغزی را 24 درصد کاهش می دهد. واقعیت های بیان شده کافی است تا اطلاع رسانی دایم به شهروندان صورت گیرد تا در حد مجاز یعنی 6-5 گرم در روز به اندازه یک قاشق مرباخوری سرخالی نمک مصرف کنند که البته این میزان شامل تمام نمکی است که از هرطریق چه آشکار وچه پنهان وارد بدن می شود.
منظورازنمک آشکار نمکی است که خودمان به غذاهایمان درهرمرحله ازفرآیندپخت تا آماده سازی وسرسفره به مجموعه آنچه می خوریم می افزایم ومنظور از پنهان نمکی است که در غذاهای آماده که مصرف می کنیم وجود دارد که درهرحال میزان نمک چهآشکار وچه پنهان نباید ازحد مجاز بیشتر باشد.
نمک ها کجا پنهان شده اند
1- لبنیات
انواع لبنیات شامل پنیرها،ماستهای طعم داده شده،کشک ودوغ از کمینگاه های نمک برای انسان محسوب می شوند اهمیت این دسته از مواد وقتی روشن می شود که به فراوانی مصرف آنها توجه شود چون معمولا انواع لبنیات را یا همراه غذا ویا به شکل مستقل مصرف می کنیم.از باب مثال پنیردر رژیم غذایی ماجایگاه ویژه ای دارد واز صبحانه های دم دست محسوب می شود که البته حاوی نمک بوده واصولا داخل آب نمک نگهداری می شود، طبق تحقیقات انجام شده، پنیر یکی از منابع اصلی دریافت نمک ایرانیان است.
نوشیدن دوغ بعد ازغذا نیزمی تواند راهی برای ورود نمک پنهان به بدن باشد.دیده شده است همشهریان از ماشت های طعم دار مثل ماست وموسیراستفاده می کنند که نسبت به ماست معمولی میزان نمک بیشتری دارد.
2 - غلات صبحانه‌
برخی از انواع غلات صبحانه که بیشتر ما آن ها را با نام کورن‌فلکس می‌شناسیم، حاوی سدیم هستند. در هر یک فنجان از بعضی‌ از آنها حدود ۲۵۰میلی‌گرم سدیم وجود دارد.
3 - غذاهای فریزشده ونیمه آماده
بسیاری از غذاهای آماده و نیمه‌آماده فریزشده مانند انواع پیتزا، همبرگر، ناگت، کباب لقمه و حتی سبزی‌های فریزشده حاضری، حاوی مقادیر قابل‌توجهی نمک هستند.
4- کنسروها
تمام موادغذایی کنسروی و نیز رب‌ها و سس‌ها حاوی مقادیر قابل‌توجهی سدیم هستند. مثلا یک فنجان ذرت کنسروشده حدود ۷۰۰ میلی‌گرم سدیم دارد . کنسروها برای شرایطی که امکان دسترسی به موادغذایی تازه وجود ندارد، تولید شده اندوعادت به استفاده ازانواع کنسرو مانند نخودفرنگی، ذرت، هویج، قارچ، لوبیا و....میزان دریافتی نمک را افزایش می دهد.
5 - سوپ‌های حاضری
انواع سوپ‌های حاضری از سوپ جو و قارچ گرفته تا سوپ سبزیجات و گوجه‌فرنگی، همه و همه سرشار از نمک و سدیم هستند. نکته قابل تامل در مورد این محصولات، افزودن نمک هنگام طبخ نهایی به آنهاست که باعث می‌شود حجم سدیم دریافتی بدن در یک وعده غذایی، بسیار بالاتر از حد انتظار رود.
6 - مغزها و دانه‌های بوداده
انواع بوداده مغزها مانند بادام زمینی، بادام، پسته وتخمه معمولا شور هستند . میزان نمک مغزها و دانه‌های بوداده، بسیار بالاتر از سدیم موجود در انواع خام یا حتی تنوری آنهاست.
7- شورها
شورها ازجمله خیار، زیتون،انواع کلم که در بسیاری از موارد همراه غذاها سر سفره آورده می شود حاوی نمک هستند که مصرف آنها دریافتی این ماده مضر را از حد مجاز خارج می کند.
8-آش ها
آش های آماده که این روزها در سفره غذایی شهروندان قرار گرفته ودفعات مصرف آن طی هفته افزایش یافته می تواند یکی ازراههای نفوذ نمک به بدن مردم باشد.
9- نان
نان با توجه به میزان بالای مصرف درجامعه از یک طرف ومشخص نبودن ویا رعایت نکردن میزان استاندارد افزایش نمک از جمله مواد غذایی است که می تواند دریافتی میزان نمک بدن را افزایش دهد.
10- تنقلات شور
تنقلات شورموجود در بازار ازجمله چیپس، پفک، لواشک وبیسکویت ها حاوی مقادیر زیادی نمک هستند که در صورت عادت به مصرف آنها ومحاسبه نکردن میزان نمک آنها در کل میزان نمک دریافتی روزانه راه نفوذی برای این ماده مضربه بدن خواهند بود.
توصیه ها
دکتر استفن هاوزمی گوید : "هیچ راهی برای پیش بینی و اعلام این مطلب که پس از سالها رژیم غذایی پرنمک ، دقیقا چه بیماریهای مزمنی به دنبال گریبان فرد را می گیرد وجود ندارد.پس بهترین راه این است که مردم خطر مصرف نمک را به جان نخرند."
میل به مصرف نمک به قدری خطرناک و جدی است که انجمن دارویی آمریکا از سازمان نظارت بر مواد خوراکی و دارویی FDA خواسته است تا سدیم را از فهرست افزودنی های مجاز خوراکی حذف نمایند. سوال اینجاست که درحال حاضر چه باید کرد؟
اطلاع رسانی،آموزش وکنترل
قاعدتا تولید کنندگان محصولات غذایی بایدمیزان افزایش نمک به محصول خودرا براساس استاندارانجام دهند ومیزان آن را بر روی بسته بندی ذکر کنند.در صورتی که محصول بیش از اندازه نمک دارد علامت هشدار را روی بسته بندی حک کنند تا افراد اعم از سالم یا بیمار از آن مطلع شوند .
مراکز مسول وکنترلی نیز لازم است آموزشهای لازم را به تولید کنندگان محلی وصنفی مانند آشپزها ولبنیاتی ها وعرضه کنندگان آش بدهند وهمزمان در برنامه های مراکز تندرستی مردم را از عواقب مصرف بیش از حد نمک مطلع سازندضمن اینکه نباید ازنقش مطبوعات محلی وفضاهای مجازی از فرهنگ سازی غافل شد.
خود مراقبتی
نکته مهم این است که افراد به خود مراقبتی توجه کافی داشته باشند . برای خود مراقبتی لازم است فرد شرایط خود رابداندوبا خطرات مصرف بیش ازحد نمک آشنا باشدوبه میزان مصرف نمکی که می خورد حساس باشد. درا ین صورت وقتی فرد به این خود باوری رسید لازم است این موارد را رعایت کند:
•هنگام خرید مواد غذایی به برچسب روی بسته بندی ها دقت و از میزان سدیم موجود در آنها آگاه شود.
• از خوردن مواد غذایی که به داشتن نمک زیاد معروف می باشند وموارد آن ذکر شد پرهیز کند
• به هنگام آشپزی و پخت و پز به جای استفاده از انواع غذاهای کنسرو شده از گوشت و سبزیجات تازه استفاده شود.
• در مصرف چاشنی های نمک دار مانند سویا سس و ... خساست بخرج داده و زیاده روی نکند
• پنیر رامدتی قبل از مصرف درآب شیرین بیندازد تا نمک آن کاهش یابد.
• هنگام استفاده از محصولات کنسرو شده ابتدا آنها را آب کشی نماید تا میزان نمک آن کاهش یابد
• نمکدان را از سر سفره حذف کند.
• ذائقه خود را تغییر دهد واز طعم دهنده های دیگر مانند آویشن،گلپر،سماق و...استفاده کند .