سیمای اجتماعی نیمه نخست قرن جاری سده و همایونشهر از منظر شعر نادعلی خرم
محمدعلی شاهین
روزنامه نگار، پژوهشگر تاریخ
دستیابی به اوضاع و احوال یک جامعه در یک مقطع و مکان خاص که به تاریخ اجتماعی معروف است و نیز رسیدن به یک رخداد از راه های متعددی ممکن می شود. کتب تاریخی که البته کمتر به تاریخ اجتماعی می پردازند، خاطره ها ، سفرنامه ها و مصاحبه ازجمله این راه ها می باشند. اما متاسفانه خاطره نویسی و سفرنامه نگاری در بین ما ایرانی ها چندان رایج نیست و منابع زیادی از این بخش در اختیار محقق نمی باشد . بنابراین هر سرنخ دیگری می تواند توجه پژوهشگران را جلب کند . مجموعه های اشعار شاعران یکی از این راه ها است . با این دید درمطلب پیش رو یکی ازمجموعه های شاعران منطقه بررسی شده است .
در اوایل دهه 1350 نادعلی خرم، شاعر خمینی شهری، اشعار خود را درمجموعه ای به نام شکرستان خرم چاپ کرد. این مجموعه شامل غزل ،رباعی، قصیده وحکایت می باشد. ابیاتی ازاین قطعات به حوادث چند دهه نیمه اول قرن جاری شهر که آنزمان سده و همایونشهرنام داشته ، پرداخته است . نصب مجسمه، افتتاح دانشگاه صنعتی، درگذشت آیت اله میرسیدعلی ، در گذشت آیت اله صهری از جمله آنها می باشد.قصیده ای در 72 بیت با عنوان وصف همایونشهرنیزدر این دیوان وجود دارد که اوضاع اجتمای، اعتقادی، زیست محیطی ،فرهنگی و اقتصادی این دوران را وصف می کند که از غلوهای شاعرانه که بگذریم چهره ای از آن دهه ها را ترسیم می کند. برای درک بهتر اوضاع تعدادی از این ابیات برحسب موضوع به دنبال هم آورده شده است.
وصف زیست محیطی وکشاورزی منطقه
همایونشهرازعهد قدیم است/ همایونشهرفردوس نعیم است
همایونشهرشهربا صفائیست/ همایونشهر خوش آب وهوائیست
خیابانهای او چون لاله زار است /درختان سبزوخرم چون بهاراست
گل ولاله بهر سوصف کشیده/چوغنچه پیرهن برتن دریده
بیا در ایستگاه(1) وکن تماشا/زده سر هر طرف گلهای زیبا
به باغ وراغ وصحرا آب جاری است/ همه حاضربرای کشت کاری
بخورزین میوه ها کاندم رسیده/بدین خوش طعمی هرگزکس ندیده
ززردآلو وسیب وگلابی/زشاه میوه چه روی آفتابی
وضعیت مشاغل
همایونشهر صنعت کار دارد/صدف آساچو دردردر بار دارد
ز صنعت شهره است از چرمسازی/که زحمت میکشند با سرفرازی
زنانوایی که نانش هست ارزان/همه نعمت دراو باشد فراوان
اگر شخصی دراو بیکار باشد/همان برجامعه سربار باشد
دوری ازوطن در جستجوی کار
دریغا خرم از او (وطن)دور باشد/نمی دانم چه اش منظور باشد
به هر سالی سه ماه اومیهمان است/مکان ومنزلش درآبادان است
وجود شخصیت ها و اطبا
به شهری که رجالش بی شمار است/ به شهری که زمستانش بهاراست
رجال با شکوه نامور داشت/طبیب با وقوف ومعتبر داشت
طبیباند هر سوآزموده/ مریضان راپذیرایی نموده
رجال تند وبا هوش وخردمند/جوانان جمله با فکرو وهنرمند
چو خورشید اندر آسمانی/ به تقوا وبه عفت بانوانی
نوع اعتقادات:
زرفتار ومرام اهل این شهر/به مسجد رفتن وپای منبر
در ایام عزا وسوگواری/همه گریه کنند بی اختیاری
همانا هیئتی تشکیل دادند/به هیئتها همه نامی نهادند.
خصوصا روزعاشوراچه غوغاست /هزاران شورش و فریاد برپاست
کمبودها وآرزوها
بود شایسته دراوهرچه موجود/ زتشریفات مقصد تا به مقصود
غرض این شهرنقصانی که دارد/مکان برتازه مهمانی ندارد
مسافرخانه گرتاسیس یابد/غریبی شب دراوشاید بخوابد
مسافرچون بهرشهریست عازم/گاراژهم اندراین شهرهست لازم
به تهران یا خراسان یا آبادان/ سزاوراست روند اندر صفاهان؟
نصب مجسمه
مهرابی است آنکه دراین شهرشهردار/چیده برای طرح مجسم مقدمه(2)
درسوگ آیت اله میرسید علی امامی
کفیل خلق سده درحیات ازهمه درد/همایون نامش میرسید علی فروشانی
بدی زمرتبه بالازعلم فقه واصول/بدی زرتبه فزونتراز آنچه میدانی(3)
درسوگ آیت اله صهری
آقا شده درگلشن دین جای توخالی/در باغ جنان هست مقامات توعالی
برخیز سوی منبرومحراب گذرکن/مردم همه دارند زاحکام سوالی (4)
افتتاح دانشگاه صنعتی ،امیدها وآرزوها
اول نامه که بسم اله است/افتتاح در دانشگاه است
جنب کوهی که همایونشهر است/حسب الامر همایون امراست
مسجد ومقبره ودانشگاه/همه در جنب هم از فضل اله
میشود شهروچراغان گردد/محفل دانش وعرفان گردد(5)
پاورقی
1. مردم در آن زمان میدان مرکزی شهررا ایستگاه می نامیدند.
2.علی مهرابی شهرداربومی همایونشهردردهه40
3. آیت اله حاج میرسیّدعلی امامی عالم روحانی با نفوذ، متوفی11 فروردین 1318
4. آیت اله سید جمال الدین صهری، واعظ و خطیب شهیر، فعال اجتماعی، نویسنده و شاعر، متوفی14 تیرماه 1347
5. دانشگاه صنعتی با نام آریامهر در دهه 50افتتاح شد وپس ازانقلاب درنهایت به دانشگاه صنعتی اصفهان تغییر نام داد.
منابع:
شکرستان خرم شامل حکایات ،غزلیات، رباعیات و قصاید ، 1354
شاهین، محمدعلی، هزارسال خمینی شهر، گفتمان اندیشه، 1396