تاریخچه احداث خیابان در خمینی شهر تا ابتدای شورای چهارم
نویسنده : محمد علی شاهین/ اصغر عرب
خيابان کشی در سده از 1314 به اين سو، مراحل مختلفي را پشت سر گذارده و تحولات زيادي به خود ديده است.
مرحله اول
اولین اقدام برای احداث خیابان به سبک نوین در سده به سال 1314 بر می گردد. در آن زمان، نخستین گام برای اجرای طرحی كه از قبل آماده شده بود توسط یک مهندس آلمانی برداشته شد، مجری اين طرح هم سردار اعظم بود و بودجه آن هم از اعتبارات دولتي تأمين شده بود. این طرح که شامل 4 خیابان و یک میدان مرکزی (میدان امام فعلی) و چند میدان برای ورودی ها بود، از نخستین گام اجرا تا کامل شدن نسبی با موانع مختلف روبرو شد و اجرایی شدن آن سالیان درازی به طول انجامید و حتی در یک مقطع 10 سال متوقف شد.
در اجرای طرح مذکور اولین مسیری که بشود آن را خیابان نامید در قسمت هایی از خیابان بوعلی فعلی یعنی از روبری بیمارستان شهید اشرفی تا وسط خیابان ولی عصر (عج) کنونی پیاده شد و نام "شاه صفی" به خود گرفت. در سال 1318 قسمتی از خیابان امام جنوبی فعلی از سمت جنوب تا روبروی درب محکمه کشیده شد و در آن جا متوقف گردید. این خیابان در واقع در امتداد کوره راهی که از محل بلوار امیرکبیر فعلی به آتشگاه و اصفهان می رسید احداث گردید و نام "سده" به خود گرفت. خیابان فعلی ولی عصر تا مقابل شهرداری ناحیه دو ادامه یافت و "پیمان" نامیده شد که مدتی بعد به "فردوسی" و بعد از انقلاب به "آیت الله احمدی" و نهایتا به "ولیعصر" (عج) تغییر نام داد.
در ابتدا چهارراه فعلی امام حسین (ع) وجود نداشت و خیابان مقابل شهرداری ختم می شد. در پایان دهه 30 این خیابان با استفاده از بولدوزر تا "کوه کوچک" ادامه پیدا کرد و مسیر اصغرآباد به آن باز شد.
خیابان سده که در جنوب شهر احداث شده بود مدتی بعد تا نزدیک پل گاردر امتداد یافت ولی ادامه آن دچار مشکل شد تا این که به دنبال حادثه ای که اتفاق افتاد این خیابان تا میدان آزادی فعلی ادامه پیدا کرد. حاج علی مقنی (ایران نژاد) از معتمدین محلی حدود 40 نفر از مردم محلی را به کار گرفت تا با بیل و کلنگ مسیر خیابان امام شمالی را تا میدان آزادی فعلی باز کنند. البته خیابان ازسمت میدان آزادی به پل گاردر شروع شد تا به محلی که مانع احداث خیابان می شدند رسید. برخی می گویند حقوق افرادی که خانه هایشان در مسیر خیابان بود پرداخت نشد. در آن زمان شمال شهر یک بیابان وسیع بوده و امامزاده سید محمد با گنبد خشت و گلی در دامنه کوه نمایان بود که یک راه خاکی از آخرین منازل مسکونی به آن منتهی می شد.
خیابان احداث شده ابتدا نام "ورنوسفادران" به خود گرفت سپس در اواخر دهه 40 نام "پهلوی شمالی" بر آن نهاده شد و پس از انقلاب به خیابان "امام شمالی" تغییر نام داد. به این ترتیب آخرین خیابانی که در این دوره حدود سال 1325 احداث شد خیابان ورنوسفادران بود.
اما خیابان بوعلی فعلی از مقابل بیمارستان شهید اشرفی تا محلی که حالت شبیه فلکه پیدا کرد(میدان کاج) قبل از اسفریزادامه یافت. این خیابان که ابتدا نام شیخ صفی داشت بعدا به "بوعلی" تغییر نام داد.
در پایان دهه 30 در انتهای خیابان ورنوسفادران یک فلکه احداث شد. در راه احداث این فلکه، خانه ای متعلق به پیرزنی به نام ننه کلثوم واقع شده بود که به هیچ وجه حاضر به فروش نمی شده است اما با حمایت آیت الله صهری و صدرالشریعه نهایتا کلثوم حاضر به فروش خانه خود می شود و فلکه ای احداث می شود که دارای چاه، حوض، فواره و برق بود و آب آن در انهار اطراف جاری می شد.
در پایان دهه 30 میدان امام فعلی یک چهارراه کوچک بود و در همین ایام شهرداری از استانداری برای آسفالت خیابان ها کمک خواست و در مراسمی نزدیک میدان امام فعلی آسفالت خیابان های چهارگانه شروع شد. در آن زمان روحانیون شهر از جمله مرحوم آیت الله سید جمال الدین صهری که علاقه وافری به عمران و آبادی شهر داشت حامی اجرای طرح های عمرانی بودند.
چهارراه محل تقاطع چهار خیابان اصلی با گذشت زمان به فلکه تبدیل و نام فلکه سده به خود می گیرد که سال ها در واقع ایستگاه ماشین های بنز سواری به اصفهان بود. در اواخر دهه چهل بر روی میدان نام پهلوی نهاده می شود و مجسمه ای از پهلوی در وسط آن تعبیه می شود اما مردم همچنان آن را فلکه و یا ایستگاه می نامیدند. میدان مذکور در دوره های مختلف از نظر ساختار وسط میدان به سلیقه شهرداران وقت بارها تغییرشکل داده است.
میادین شهر
در اوایل دهه 40 عبارت بودند از: فلکه سده، فلکه کلثوم، فلکه اسفریز، فلکه پمپ بنزین و چهارراه پریشان (فلکه شهرداری)
مرحله دوم
چشم انداز زیبا و موقعیت و شرایط ویژه اراضی شمال شهر سبب شد که منطقه برای احداث دانشگاه صنعتی در دهه 40 پیشنهاد و مقدمات کار فراهم شود. پس از تصویب طرح تاسیس دانشگاه صنعتی در این اراضی در پایان این دهه کلنگ خیابان های کورش و داریوش و توسعه کهندژ همزمان با مراسم کلنگ زنی دانشگاه زده شد.
راه رسیدن به اصفهان از طریق جاده نجف آباد و یا انوشیروان بود و اگرچه مردم از سال 1300 به دنبال ایجاد مسیری مناسب و اختصاصی و نزدیک از سده به اصفهان بودند اما این خواسته مردم تا اواخر اواسط دهه 40 تحقق پیدا نکرد تا این که خیابان کهندژ احداث شد. کهندژ در ابتدا از مقابل اتوبوسرانی فعلی (بلوار توحید) شروع و تا اصفهان ادامه می یافت. قسمتی از این خیابان که ورودی شهر حساب می شد سنگفرش شده و در آن سطل زباله گذاشته شده بود. البته ابتدا این خیابان کم عرض بود که در سال های بعد تعریض و به صورت بلوار در آمد. محل میدان شهدا که در واقع در محله اندآن قرار داشت به دلیل وجود چاه موتوری در این نقطه "چاه و چهارراه" نامیده می شد.
خیابان کورش
خیابان "کورش" که بعدا به خیابان "شریعتی" تغییر نام داد در قسمت جنوبی از منازل مسکونی و در قسمت شمالی از اراضی کشاورزی عبور کرد. اگرچه زیر سازی آن درست انجام گرفت و ابتدا یک باند آن آسفالت شد اما یک پیچ خطرناک در آن دیده می شود.
خیابان داریوش
تکمیل بلوار توحید فعلی و احداث خیابان "داریوش" (شهید منتظری) کمی بعد از کشیدن خیابان کوروش شروع و تا میدان صهری ادامه یافت. متاسفانه زیرسازی آن درست صورت نگرفت و در این مسیر دو پیچ خطرناک در آن ایجاد شد و حتی یک بار مجددا تا حدود درب سید زیرسازی شد. چهارراه امام حسین (ع) فعلی در یک برهه به میدان و در سال های اخیر به چهارراه تبدیل شد.
احداث برخی از خیابان های شهر در مقاطعی تحت تاثیر جریانات حاکم بر آن زمان صورت می گرفت. مثلا برخی معتقدند اتصال میدان آزادی به میدان صهری فعلی تحت فشار یکی از کاندیداهای نمایندگی مجلس شورای ملی و در جریان رقابت های انتخاباتی صورت گرفته است.
مرحله سوم
پس از احداث خیابان های شریعتی و منتظری تا تشکیل شورای اول ودوران شهرداری مهندس محمود عابدی تحول چشم گیری در زمینه احداث خیابان ها به ویژه در بافت مرکزی صورت نگرفت تا اینکه در این زمان به دلیل توسعه شهر و مهاجرت ها و پیش بینی شرایط آینده نیاز به خیابان های جدید همزمان با تحول درونی در شهرداری احساس و طرح های ذیل آغاز و تعدادی اجرا شد که در دوره های بعد توسعه یافت و فعالیت های عمرانی در آن ها صورت گرفت.
محورکهندژ:
در این محور به منظور دسترسی به مناظق دو سوی بلوار شهید اشرفی خیابان های عماد سیادت و ماربین مرکزی احداث و خیابان شهدای خوزان در طرح قرار گرفت.
ادامه خیابان17 شهریور:
خیابان پروفسور میردامادی با هدف ایجاد یک مسیر موازی با بلوار شهید اشرفی و ارتباط با دستگرد و اسفریز و دسترسی به خیابان امام خمینی اصفهان و شهرک های اطراف آن احداث شد.
ارتباط شمال شهر با بلوارهای امیرکبیر و شهید اشرفی:
خیابان های باغبان، آیت الله نجفی، صفاییه و شهید فهمیده، جهت ارتباط شهرک منظریه و مناطق شمالی شهر با خیابان های امیرکبیر و شهید اشرفی در این دوره کشیده شد که تا امروز عملیات تکمیلی آن ادامه دارد.
خیابان های داخلی: در قسمت هایی از مناطق مرکزی شهر طرح هایی برای احداث خیابان در نظر گرفته شد و طی آن خیابان های سید اشرف و استاد طلایی اجرا گردید و همچنین قسمت هایی از چندین طرح خیابان از جمله خیابان مرکزی آزادسازی شد و در دوره های بعدی عملیات تکمیلی کم و بیش بر روی آنها ادامه یافت.
در این زمان مدیریت متحد و حمایت افرادی چون مرحوم حاج آقا رضا صهری و همراهی مردمی در احداث خیابان های جدید حرف اول را می زد.
منابع :
1- مصاحبه با شهردار دهه 30 امیرحسین امینی / ویژه نامه نوروز 90 دوهفته نامه فرصت
2- گفتگو با مهندس مختاری شهردار منطقه 2 خمینی شهر / فرصت شماره 2
3- گفتگو با مهندس خلیلی شهر دار منطقه 1 خمینی شهر / فرصت شماره 3
4- مصاحبه با سعید حاج هاشمی معاونت شهرسازی شهرداری / فرصت شماره 24
5- گفتگو با مهندس پور کاظم شهردار وقت خمینی شهر / فرصت شماره 28