دانشنامه شهرستان خمینی شهر

1- تاریخ سنی ملوک الارض و النبیاء اثر حمزه بن حسن اصفهانی
به زبان عربی و متعلق به سال ۲۸۰ ق می‌باشد. این کتاب که به ذکر مطالب تاریخی به صورت مختصر پرداخته، دارای موضوعات مختلف و ذکر رویدادهای گوناگون است. یکی از جالب‌ترین مطالب این کتاب، بررسی تطبیقی عید نوروز با ماه‌های هجری قمری تا زمان وفات مؤلف است که به صورت مقارنه‌ای و تطبیقی هر سال را جداگانه ذکر نموده است. مؤلف بزرگ، حمزه اصفهانی در این کتاب به موضوع تاریخ و کار تاریخ تطبیقی می‌پردازد که در نوع خود ابتکاری است. نام مشهور این کتاب «تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء» می‌باشد؛ ولی صاحب الذریعه نام این کتاب را «تاریخ ملوک الارض» ذکر کرده است.
.........
2-نصف جهان فی تعریف الاصفهان، تألیف محمّدمهدی ارباب اصفهانی
در فصول مختلف کتاب، جغرافیا، محصولات کشاورزی، تاریخ، آثار تاریخی و مختصری از آداب و رسوم مردم اصفهان معرّفی می شود.
در دوره قاجار نگارش کتب تاریخ محلی توسعه و گسترش بسیاری یافت. برخی از دلایل این پیشرفت وابسته به دستگاه حکومتی قاجار در پایتخت بود. بنا به درخواست وزیر انطباعات ناصرالدین شاه، محمد حسین خان اعتماد السلطنه جهت نگارش مرات البلدان از محققین و نویسندگان شهرهای مهم خواسته شد به جمع‌آوری اطلاعات در مورد شهر خویش بپردازند و پس از تنظیم و تدوین آنها را به پایتخت ارسال نمایند. محمد مهدی بن محمد رضا اصفهانی از عالمان و اهل قلم اصفهان مأموریت یافت تا با نگارش اثری در مورد تاریخ اصفهان به تکمیل مرآت البلدان کمک نماید.
اصفهانی در سال 1300ه.ق. با گردآوری اطلاعات، کتاب خویش را با نام نصف جهان فی تعریف الاصفهان به سفارش دهنده تحویل داد و مورد قبول واقع گشت. پس از چندی بنا بر خواسته دوستان و آشنایان با اضافه نمودن مطالبی که در نسخۀ اصلی ذکر نشده، در سال 1303 ه.ق.کار را ادامه و در 1308 ه.ق. به پایان رساند.
محتوای کتاب از ازمنه قدیم تا زمان نویسنده را دربردارد و جزء تاریخ نگاری محلی در طول است. نگارنده علاوه بر اطلاعات تاریخی و جغرافیایی به مطالبی پرداخته است که در سایر کتب به آن کمتر اشاره شده است. همچون آثار و ابنیه تاریخی اصفهان، محصولات کشاورزی، تجارت و داد و ستد اصفهان، بازار‌ها و حمام‌ها، قناتها و یخچال‌ها، نهرها و سقاخانه‌ها و محلات و بلوکات اصفهان پرداخته است.

...........
3. جغرافیای اصفهان، تألیف میرزا حسین تحویلدار اصفهانی
کتابی منحصر به فرد و مفید در مردم شناسی و تاریخ و فرهنگ اصفهان به شمار می آید، و اطّلاعات ارزنده ای درباره آثار تاریخی، و اصناف و مشاغل مردم و شرح حال اجمالی و یا فهرست اسامی شعراء، حکماء، فقهاء، هنرمندان، کارگزاران و ارباب قلم دستگاه حکومتی اصفهان به دست می دهد. از جمله بدایع و نوادر کتاب، اشاره به ده ها شغل و پیشه قدیمی در اصفهان است که بسیاری از آن ها در یک صد ساله اخیر از بین رفته اند، و یا در حال انقراض اند. این کتاب، در تهران به چاپ رسیده است.

...............
4. تذکره القبور، تألیف ملاّعبدالکریم گزی

اثری ارزنده است در باب معرّفی مقابر و گورستان های اصفهان و شرح حال دانشمندان، شعراء و حکمای مدفون در آن. این کتاب، یک بار در زمان حیات مؤلّف به چاپ رسیده، و پس از وفات ایشان، بارها تجدید چاپ شده است.

.............
5. تاریخ اصفهان، تألیف سیّدمحمّدعلی مبارکه ای متخلّص به «صفایی» (م1365ق)
این کتاب به چاپ نرسیده؛ ولی مطالبی از آن در سال نامه فرهنگ لنجان نقل شده است.
6. تاریخ اصفهان، تألیف میرزا حسن خان جابری انصاری، در این کتاب، طیّ فصول مختلف، به معرّفی جغرافیا، تاریخ و ابنیه تاریخی پرداخته شده است. کتاب، ابتدا در سه جلد انتشار یافت. سپس به اهتمام استاد جمشید مظاهری، دانشمند فرهیخته، تصحیح شد، و با اضافات و توضیحات سودمند فراوان، در یک جلد مفصّل به چاپ رسید.

............
6. اصفهان، تألیف حسین نور صادقی
این کتاب در سال 1316ش به چاپ رسیده، و شاید اوّلین کتابی باشد که به شیوه امروزی به تدوین و چاپ تاریخ اصفهان پرداخته است. در این کتاب، آثار تاریخی اصفهان و جاذبه های طبیعی آن معرّفی می شوند. به شرح حال مهم ترین شخصیّت های علمی و ادبی اصفهان اشاره می شود، و گزارشی از صنایع و جلوه های تمدّن جدید در اصفهان ارائه می گردد.

.............

7. آثار ملی اصفهان، تألیف ابوالقاسم رفیعی مهرآبادی
کتابی است که می توان آن را به دو بخش تقسیم کرد: بخش اوّل شامل معرّفی محلّه ها، مساجد، مدارس، حمّام ها و سایر ابنیه تاریخی اصفهان که حاوی مطالب مفید و ارزنده ای است. در پاورقی این بخش، شرح حال بسیاری از بزرگان اصفهان آمده است. بخش دوم، معرّفی آثار تاریخی مهمّ اصفهان و ذکر الواح و کتیبه ها و مشخّصات معماری آن ها است. این بخش، اغلب از کتاب گنجینه آثار تاریخی اصفهان استخراج شده است. این کتاب به چاپ رسیده است.

...........
8. تاریخچه مختصر ابنیه تاریخی اصفهان، تألیف کریم نیک زاد امیر حسینی
کتابی کوچک و مختصری در باره آثار تاریخی اصفهان است

...........
9. الاصفهان، تألیف میرسیّدعلی جناب
کتابی است مفصّل در چندین جلد. جلد نخست آن به معرّفی تاریخ و جغرافیای اصفهان می پردازد.ضمیمه این کتاب، ترجمه قسمتی از سفرنامه شاردن درباره اصفهان است. جلد دوم، در خصوص آداب و رسوم و زبان مردم اصفهان است. در جلد سوم،دانشمندان، شعراء، عرفا و بزرگان اصفهان معرّفی می شوند.

............
10. تاریخ اصفهان، تألیف جلال الدّین همایی
کتابی است مفصّل در چندین جلد درباره اصفهان. استاد همایی با داشتن تبحّر در علوم مختلف، توانسته است اثری جامع و قابل توجّه درباره اصفهان پدید آورد. از این کتاب تاکنون سه جلد، شامل مجلّد هنر و هنرمندان، مجلّد تکایا و مقابر، و مجلّد ابنیه و عمارات به چاپ رسیده است، و مجلّدات بعدی، شامل آداب و رسوم، شرح حال فقهاء، حکماء و شعراء و جغرافیای اصفهان هنوز به چاپ نرسیده است.

.............
11. رجال اصفهان یا تذکره القبور،مصلح الدّین مهدوی
استاد سیّدمصلح الدّین مهدوی، حواشی بسیاری را بر مطالب این کتاب افزوده، و از مطالب تکمیلی سایر دانشمندان، همچون آیت اللّه العظمی مرعشی نجفی، میرزا محمّدعلی معلّم حبیب آبادی، استاد جلال الدّین همایی، سیّدعبدالحجّت بلاغی و حاج ملاّحسینعلی صدّیقین بهره گرفته است.

..........
12. گنجینه آثار تاریخی اصفهان، تألیف دکتر لطف اللّه هنرفر
کتابی مفصّل درباره اصفهان است. در این کتاب، در یک سیر تاریخی، از قبل از اسلام تا امروز، در ضمن مرور تاریخ اصفهان، به معرّفی ابنیه تاریخی هر دوره با شناسایی دقیق بنا و خصوصیّات معماری آن، نقل کامل کتیبه ها و مشخّصات تزیینات بنا همچون گچ بُری، کاشی کاری و آجرکاری می پردازد.این کتاب در سال 1344 و بار دیگر در سال 1350 به چاپ رسیده، و به عنوان کتاب نمونه سال انتخاب شده است.

13. اصفهان شهر تاریخ، تألیف دکتر لطف اللّه هنرفر
کتابی مفصّل در حدود ده جلد درباره جغرافیای طبیعی، انسانی، تاریخ مفصّل اصفهان، معرّفی محلّه ها و ساختمان های تاریخی، آثار هنری و زندگی مشاهیر اصفهان است که در نوع خود، می تواند دائره المعارفی کامل درباره اصفهان به شمار آید.

14. کتاب شناسی اصفهان، تألیف استاد مرتضی تیموری
کتابی مفصّل در معرّفی منابع تحقیق درباره اصفهان است. نویسنده، کتاب های مربوط به اصفهان، مقالات، پایان نامه ها، رساله های تحقیقی فارسی و کتاب ها و مقالات انگلیسی را که مطالبی درباره اصفهان دارند را با ذکر مشخّصات معرفی می کند. این کتاب به چاپ نرسیده است.

15. خوشنویسی در کتیبه های اصفهان
شرح حال و معرّفی آثار خوشنویسانی است که کتیبه های آثار تاریخی اصفهان را نوشته اند. این کتاب در سال 1378 به چاپ رسیده است.

16. تاریخ فرهنگ اصفهان، تألیف مجتبی ایمانیّه
جزو اوّلین آثاری است که آموزش و پرورش به شیوه جدید در اصفهان را بررسی می کند. معرّفی مدارس قدیم حوزه علمیّه اصفهان و آموزشگاه های جدید، شیوه تعلیماتی و زندگی نامه بنیان گذاران و چهره های تأثیرگذار آموزش و پرورش اصفهان از موضوعات کتاب است.

17. فرهنگ جامع دیه ها و آبادی های استان اصفهان، تألیف استاد محمّد مهریار
این کتاب در نوع خود منحصر به فرد است. نویسنده می کوشد ریشه های اسامی اماکن استان اصفهان (شهرها روستاها محلّه ها) را در زبان های باستانی پیش از اسلام جست وجو کند. بسیاری از اماکن ایران، و ازجمله اصفهان از زبان های پیش از اسلام به جای مانده اند، و نویسنده، به معنا و مفهوم این اسامی می پردازد. این کتاب در سال1382ش به چاپ رسیده است.

18. جغرافیای اصفهان، تألیف دکتر سیروس شفقی
کتابی است مفصّل و تحقیقی درباره جغرافیای طبیعی، تاریخی و انسانی اصفهان. این کتاب تاکنون دو بار به چاپ رسیده است. چاپ اخیر کتاب با اضافات و تغییرات فراوان منتشر شده است.

19. تذکره شعرای استان اصفهان، تألیف مصطفی هادوی متخلّص به «شهیر»
کتابی مفصّل در شرح حال شعرای استان اصفهان و معرّفی انجمن های ادبی این شهر است. این کتاب را باید مفصّل ترین تذکره شعرای معاصر اصفهان شمرد. حجم زندگی نامه های معاصرین، بسیار بیشتر از شعرای متقدّم است. این کتاب، دوبار به چاپ رسیده است، در ویرایش جدید که در سال 1384ش منتشر شده، شرح حال تعداد زیادی از معاصرین به کتاب افزوده شده است. صدها عکس از شخصیّت ها و انجمن های ادبی در انتهای کتاب آمده است.

20. تاریخ جلفای اصفهان، تألیف هارتون در هوهانیان، ترجمه و تحریر لئون میناسیان و محمّدعلی فریدنی
کتابی ارزنده و منحصر به فرد در سرگذشت ارامنه، به خصوص ارمنیان جلفای اصفهان از عصر صفویّه تا قاجاریّه است. در خلال این کتاب، مطالب جدید و بدیع فراوانی از تاریخ اصفهان به دست می آید. کتاب، منبع اصلی مطالعه زندگی، آداب و رسوم و تاریخ ارامنه جلفای اصفهان است. این کتاب، در سال 1379ش به چاپ رسیده است.

21. تاریخ تشیّع اصفهان، تألیف شیخ مهدی فقیه ایمانی
درباره روند شیعه شدن مردم اصفهان، و معرّفی اصفهانیان دانشمند شیعه از قرن اوّل هجری تا آغاز دوره صفویّه است. این کتاب در سال 1374ش چاپ شده است. تحقیق عمیق تر و تکمیلی این بحث را آقای رسول جعفریان انجام داده است.