آیت اله حاج میر سیّد علی امام جمعه سدهی
(معروف به حاج آقابزرگ)
(1264-1358) ه.ق
شجره‌نامه
سیّد علی بن سیّد محمّدمهدی بن سیّد اسماعیل بن سیّد حسین بن سیّد زین‌الدین علی بن سیّد محمّدجعفر بن سیّد محمّدمحسن بن سیّد محمّدسعید بن سیّد عبدالکاظم بن سیّد عبدالرضا بن سیّد علی بن سیّد بابا بن سیّد احمد بن سیّد بابا بن سیّد رکن‌الدین بن سیّد جمال‌الدین بن سیّد علی بن سیّد حمزه بن سیّد اسماعیل بن سیّد محمود بن سیّد جمشید بن سیّد اسماعیل (ابوالبرکات) بن سیّد حسن بن سیّد محمّد بن سیّد حسین بن سیّد احمد بن سیّد محمّد بن سیّد عزیز بن سیّد حسین بن سیّد محمّد بن سیّد علی بن سیّد حسین بن سیّد علی بن سیّد محمّد دیباج بن الإمام الصادق7.
عالم ربانی آیةالله مجاهد، عالم فاضل و محقّق جلیل، ادیب شاعر، جامع معقول و منقول، مرحوم حاج آقا میر سیّد علی امام جمعه سدهی پس از تحصیل علوم مقدماتی از سده اصفهان به اصفهان رفته و در حوزه علمیه اصفهان در محضر علمای بزرگ آن زمان همچون: آیةالله العظمی حاج شیخ محمّدتقی نجفی مسجدشاهی معروف به آقانجفی، آقا میرزا محمّدهاشم چهارسوقی و آیةالله آخوند ملّا محمّدحسین فشارکی تلمذ نمود و در اندک زمانی، سرآمد اقران خود گردید. به‌طوری که در مولد خود ریاست علمی و دینی داشت و همچنین از مرحوم آیةالله العظمی آقانجفی و آیةالله چهارسوقی اجازه روایت دریافت نمود و مورد توجه خاص آقانجفی نيز بوده است. زمانی که در محضر ایشان به مشورت در امور فقهی می‌پرداخت، نظر وی (آیةالله حاج آقابزرگ) را ترجیح می‌داد.
او در علوم مختلفه از قبيل: فقه، اصول، حکمت، ریاضی و طب زحمت کشیده و خصوصاً در علوم غریبه چون: جفر، رمل، اعداد و طلسمات شهرتی داشته است. بعد از وصول به مقامات عالیه علم و اجتهاد، به سده مراجعت نمود و مرجع شرعی منطقه گردید و به اقامه جماعت مشغول و باقی اوقات را صرف عبادت، تزکیه نفس، تألیف و تصنیف می‌نموده است.
آن عالم فرزانه پیوسته به ریاضت و تزکیه قلب مشغول بود، به‌طوری که بسیاری از مسائل مشکله را به طریق مکاشفه حل می‌نمود و با اعاظم بلاد، ملاقات و معاشرت داشت و بنا به نوشته بعضی از نویسندگان در مراجعت از مشهد مقدس خدمت امام عصر7 شرفیاب گردیده است.
دوران او مصادف با جریان فرقه خودساخته بابیه بود.
در سال 1307ه.ق چند نفر از این فرقه با بعضی از آنانی که در مظان اتهام و وابستگی به این فرقه بودند از اصفهان اخراج شدند ولی ناصرالدین شاه فرمان بازگشت آنها را داده و مردم سده به ریاست حاج آقا میر سیّد علی سدهی از ورود آنها به شهر جلوگیری و در نهایت در اثر درگیری یک نفر بابی و شش نفر از متهمین کشته شدند.
ایشان همچنین در قضایای نهضت مشروطه، از طرف مشورت آیةالله شهید حاج آقا نورالله نجفی مسجدشاهی و از مروجین فکر مشروطیت بوده و در این راه تلاش بسیاری به خرج داده بود.
ایشان در قلع و قمع مخالفین و معاندین مذهب حقه اثنی‌عشریه و در امر به معروف و نهی از منکر اهتمام تمام می‌نمود.
ایشان دارای کتب و رسائل عدیده‌ای است که از آن جمله‌اند:
1ـ رساله در اخلاق 2ـ رساله در تقلید 3ـ رساله در خیارات 4ـ رساله در ادعیه 5ـ رساله در شرط ضمن عقد 6ـ رساله در صلح با حق رجوع 7ـ رساله در قتل 8ـ رساله در منجزات مریض 9ـ رساله در ادعیه و ختومات 10ـ رسائلی در فقه 11ـ رسائلی در طب و در تجربیات خود 12ـ رسائلی در زمینه علوم غریبه (که بعضی از کتب ایشان توسط نوه‌ی بزرگوار ایشان مرحوم آیةالله حاج سیّد مهدی امامی در تاریخ 4/12/1390ش به کتابخانه آستان قدس رضوی اهدا شد).
ایشان شاعری زبردست بوده و به نام «ضیائی» متخلص بوده‌اند.
از میان اشعار این مجتهد جامع، نمونه‌ای انتخاب شده که به شرح زیر است:
بنمای رخ که روی تو امروز دیدنی است
ور تلخ گویی، از لب شیرین شنیدنی است
بار فراق تو شکند کوه را کمر
اما به یاد وصل تو، باری کشیدنی است
در بوستان روی تو هر گل که بکشند
آن گل، به دست مردمک دیده، چیدنی است
آن کو درید جامه‌ی یوسف نهفته گفت
هر جامه‌ای که عشق ندارد، دریدنی است
جان را به آب و دانه‌ی دنیا چه پروری
کاین مرغ، آخر از قفس تن، پریدنی است
در ماه‌های پایانی عمر این عالم فرزانه نوه‌ی ایشان مرحوم آیةالله حاج سیّد مهدی امامی سدهی که در آن زمان، حدود 8 سال داشتند. می‌فرمودند: من حدود 8 سال داشتم و نحوه‌ی نماز خواندن مرحوم آقابزرگ را یاد دارم، حتی کیفیت قرائت سوره‌ی فاتحه از زبان ایشان در خاطرم می‌باشد که ایشان تمام آیات شریفه‌ی سوره‌ی مبارکه فاتحه را در حین نماز بصورت متصل و یک نفس قرائت می‌کردند.
او سرانجام در روز دوشنبه، 10 صفر المظفر وفات یافت و در مقبره‌ای که ملحق به شبستان مسجد جامع فروشان است، مدفون گردید.
فرزند ایشان مرحوم آیةالله حاج آقا امام سدهی در رثای او مرثیه‌ای سروده‌اند که بر سنگ مزارشان نقش گردیده است دو بیت از آن مرثیه چنین است:
پیچیده است گلچین اجل در فصل فروردین
بیفکنده فضا نخلی ز پا از جویبار دین
ز روح پنجمین جستم مدد گفتا به تاریخش
«علی آن سائل شرع نبی شد سوی علیین»[2]
[1]. صورت شجره‌نامه که ثبت نمودم همان‌طوری است که در مقدمه ترجمه و شرح نهج‌البلاغه مرحوم دانشمند معظّم فیض الاسلام ذکر شده است.
[2]. اعلام اصفهان، ج4، ص577؛ تذکرة القبور یا رجال اصفهان، ص220؛ دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج2، ص819؛ خمینی‌شهر، شهری که از نو باید شناخت، ص 108-110؛ نقباء البشر، ج4، ص1541، ریحانة الأدب، ج2، ص453؛ مخزن الأدب (راجی) مخطوط؛ مکارم الآثار، ج5، ص 1758-1761؛ فرهنگ بزرگان اسلام و ایران، ص389؛ حکم نافذ آقانجفی، ص168
حاج‌میرسیدعلی، فرزند حاج سید محمدمهدی، امام‌جمعة سده، متخلص به ضیایی، بوده و معروف به حاج‌آقا بزرگ سدهی. در سال 1264 متولد شد و به مقامات عالی از علم رسیده و از آقانجفی و میرزامحمدهاشم چهارسوقی اجازة روایتی اخذ نموده و مورد توجه خاص آیت‌الله نجفی قرار داشت و در مسائل فقه سید آیت‌الله نجفی با ایشان مشورت می‌کرد و نظر او را ترجیح می‌داد. نام‌برده روز دهم صفر سال 1258 هجری قمری در 94 سالگی در سده وفات نمود و در انتهای مسجد جامع فروشان دفن گردید.