قنات دیمیرتیان
قنات دیمیرتیان از مهم ترین قنات های بلوک ماربین بوده که اراضی فروشان را سیراب می کرده است.این قنات قدمت زیاد داشته ودروصف آن نقل شده است که پر آب بوده و آب آن کم و زیاد نمی شده است ودارای سرچشمه ها ونقب ها و حفره های عجیب بوده است افسانه هایی درمورد آن نقل می شودوباور براین است که این قنات به امر طهمورث معروف به وسیله دیوها حفر شده است.
درباره ریشه نام آن باید گفت ،اسکندر در مسیر خویش به سمت شرق دستور داد تا در منطقه اصفهان، پادگان هایی ساخته شود یکی از این پادگان ها، دژ «دیمیتریون» بودکه یکی از سه دژمعروف ماربین به حساب می آید. دیمیتر کلمه ای یونانی است،او خواهر زئوس و الهه باروری، ازدواج و کشاورزی بوده وقنات مذکور می تواند منتسب به این دژ باشد.
قنات پیروزشاهی
گفته می شود این قنات به دستور پیروز شاه ساسانی برای آبادی مجدد زمینهای ده خوزان و پروشان حفرگردیده است. ظاهرا این قنات همان قنات دیمتریون است.
حمله اسکندر به سه دژ، گاردژ، کهندژ و دیمیردژ که در این منطقه واقع شده بودند باعث ویران شدن آنها به دست اسکندر مقدونی گردیده و این منطقه تا دوران پادشاهی ساسانیان(۲۲۴ میلادی) یعنی تا ۶ قرن بعد به صورت بیابانی بی آب و علف باقی ماند. زمانی که پیروز شاه ساسانی پسر يزدگرد ساسانی به سلطنت رسید و به دژ آمد و بنا به خواسته او بار دیگر این محل آباد شد، وی دستور حفر قناتی در منطقه داد که به نام خودش به قنات «پیروز شاهی» معروف گردید. آنگاه به دستور پیروز شاه مردم متفرق شده، گردهم آمدند و زمینهای ده خوزان و پروشان بین مردم تقسیم شد.
بنابراین روایت این قنات دوهزارسال پیش به دستور پیروزشاه ساسانی حفر شده است که در درحال ویران شدن است و قسمت های كمی از آن باقی مانده است.
منبع:
شفقی ،سیروس ،جغرافیای اصفهان.