دانشنامه شهرستان خمینی شهر

 نویسنده:   لیلا پیمانی
کارگاه های سنتی تولید پولک و نبات از سال های دور در خمینی شهر فعال بوده است. این کارگاه ها معمولا به جزقند، پولک و نبات، نان گلی، چای قنادی، نقل، مربا، سکنجبین و شربت نارنج هم تولید می کرده اند و کمتر کسی پیدا می شده که منحصرا به تولید پولک و نبات مشغول باشد. بر اساس تحقیقات و شواهد تولید پولک و نبات در دهه های اولیه قرن جاری در خمینی شهر رونق پیدا کرده و در عرض چند سال چنان اوج می گیرد که قنادها در بازار ورنوسفادران راسته ای خاص به خود اختصاص دادند.
سه راه قنادی ها در ورنوسفادران که الان تنها نامی از آن باقی مانده در همان روزگاران متشکل از حدود 15 مغازه قنادی بوده که از سه راه نزدیک به حسینیه گاردر تا حدود عصارخانه ادامه داشته است.
حاج محمد اخوان (متولد 1309) به عنوان کسی که سال های جوانی خودش را در کارگاه های پولک و نبات سپری کرده است، می گوید: تا قبل از آنکه حسین افلاطون از اصفهان به اینجا بیاید و برای حاج قنبرعلی اخوان شروع به قنادی کند، هیچ قنادی در این محل فعال نبود. وی که از نوجوانی به این عرصه پا گذاشته است، می گوید: من نوجوانی 12-10 ساله بودم که قنادی در خمینی شهر معنا پیدا کرد و سه راه قنادی ها شکل گرفت و افرادی مانند حاج یداله اخوان، حاج رجبعلی شاهین و برادران اخوان از قنادهای این راسته بودند.
قنادی در محله خوزان اما با چند سال تاخیر نسبت به ورنوسفادران رونق یافت و دو نفر از اهالی به نام های حاج مرتضی جعفری و حاج عزیزاله پیرحاجی در مکانی که الان چهارراه شریعتی واقع شده به قنادی روی آوردند.
حسین فرهادی (متولد 1321) به عنوان کسی که از نوجوانی در کارگاه پولک و نبات سازی حاج مرتضی جعفری مشغول به کار شده است، می گوید: حاج مرتضی شخصی به نام غفار را که یک استادکار اصفهانی بود استخدام کرد تا کار را راه بیندازد و به کارگران آموزش بدهد.
وی می افزاید: «زمانی رسید که 20 کارگر در قنادی حاج مرتضی مشغول به کار شدند. محصولاتمان شامل قند، نبات، پولکی، نقل و نان گلی بود و ماه های رمضان پشمک و باقلوا هم به آن اضافه می شد.»
اما شواهد و تحقیقات محلی خبر از ورود قنادی به محله فروشان و دوشنبه بازار در سال های پیش از سال 1300 می دهد. در حالی که رمضانعلی جوهری (متولد 1270) به همراه برادرانش عشق علی و حیدرعلی در همان دهه 1320 و همزمان با دیگر محلات به قنادی مشغول شده اند پدرشان به نام حسین، سال ها پیش از آن به حسین عشق علیِ قناد شهرت داشته است.
اگرچه از لطف اله عباسیان (متولد 1300) نیز به عنوان یکی از کسانی نام می برند که همزمان با فرزندان حسین عشقعلی قناد در دوشنبه بازار به قنادی مشغول بوده است، شواهد و تحقیقات نشان
می دهد که پدر وی به نام میرزامحمود پیش ازآن در میان مردم به حلوایی معروف بوده است. شاید پیش از آنکه در دهه 10 و 20 قنادی به شکلی جامع پا به سده بگذارد قنادهایی بوده اند که به تولید حلوا اعم از ارده و نوعی از حلوا به نام حلوا کشی اشتغال داشته اند. وجود عصارخانه در سده و روغن گیری از دانه های روغنی همچون کنجد می تواند مهر تاییدی بر این نظریه باشد.
از جمله کسانی که در دهه های 10 و 20 در محلات مختلف قنادی خصوصا پولک و نبات تولید می کردند می توان به سیف اله و یداله رئوفی، لطف اله عباسیان، حیدر، محمود، فتح اله، قنبرعلی و یداله اخوان، یداله سراییان، حاج قدم و حاج غلامعلی حاج هاشمی، عزیزاله پیرحاجی، مرتضی جعفری، فتح اله و امراله فرهادی، رمضانعلی، عشقعلی و حیدرعلی جوهری، اسماعیل و علی سلطانی، رجبعلی شاهین، سیدیداله احمدی، علی عکاف، حسین صفاریان، رضا کریمی، حسینعلی و علی آقا جوهری، حسینعلی آقاجانیان، یداله نقدی و...می توان اشاره کرد که سال تولدشان از 1325 تجاوز نمی کند.