دانشنامه شهرستان خمینی شهر

یکی از مساجد شهرستان خمینی شهرکه سابقه تاریخی دارد مسجد گاردر است .این اثر در تاریخ ۱۴ اسفند ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۷۸۱۱ به €Œعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. گسترش وتجدید بنای آن مربوط به دوره قاجار می باشدو نامش از نام جوی گاردرکه مسجد در حاشیه آن ساخته شده گرفته شده است. کتیبه ای سنگی در ورودی مسجد ،تاریخ 1076ه.ق (1044خورشیدی)را نشان می دهد . گفته می شود از زمان صفوی در این مکان مسجد کوچکی وجود داشته که به مرور زمان خراب شده وشخصی به نام حاج سید هادی با استفاده از موقوفات حاج حسن حاج کربعلی مسجد فعلی را به جای آن ساخته است. درسال 1393باحفظ معماری وتحت نظارت میراث تعمیراتی در این بنای با ارزش که برخی فکر می کردند باید آنرا تخریب ومسجدی نو ساخت انجام گرفت.

معماری مسجد
معماری مسجد گاردربه شیوه دو ایوانی و به شکل حیاط مرکزی می باشد. مساحت این بنا در حدود 2000متر مربع و با خشت ساخته شده اما نمای حیاط آجری است که مصالح اصلی آن را در مقابل فرسایش حفاظت می کند مسجد از بخش های مختلف ذیل تشکیل شده است.

سر درب
سر درب مسجد از چهار قطعه تشکیل شده است که بر روی خود نقوش وکتیبه نستعلیق حجاری شده داردو یادگاری از بنای مسجد در دوران صفوی می باشد . ورودی بنا جلو خانی با قوس جناغی وبا نمای آجری است

هشتی
درورودی این بنا یک هشتی دهلیزی با سقف عرقچین ساخته شده که از طرف غرب به صحن مربع شکل مسجد واز سمت شرق به شبستان آن متصل است . در این دهلیز سنگاب مسجد قرار گرفته است.

گنبد خانه
در ضلع جنوبی بنا گنبد خانه قرار دارد که گنبدآن یک پوسته ،بدون تزیین وساده می باشد. محراب گنبد خانه با مقرنس کوچکی تزیین گردیده وقسمتی از سوره فتح به صورت کتیبه سفید در زمینه لاجورد دور تا دور قوس محراب را فرا گرفته است. نام میرزا علی اکبر وتاریخ 1329 روی این کتیبه ثبت شده است.

شبستان
در ضلع شمال شرقی بنا ودر حدود 80 سانتیمتر از سطح معبر پایین تر از سطح حیاط مسجد شبستان بزرگی بنا شده است . 19 ستون سنگی مدور با سر ستون های مربع شکل ، در این شبستان طاق های خشتی را بر فراز خود دارد فردی به نام نادعلی علی اسماعیل این ستون های سنگی تراشیده است. سقف آن طاق وچشمه ای با خیز کم است . دراین شبستان محرابی وجود ندارد.
این مسجد روبروی حسینیه ومجاور حمام گاردرقرار دارد . چناری تنومند نیز روبروی این مسجد وجود داشت. بین مسجد وحمام کوچه ای است که کوچه پشت حمام نام دارد ، درب مسجد روبروی کوچه ای که به سرای قنادیها وورودی بازار ورنوسفادران می رود واقع شده است.