نويسنده : سميه مقدم
حفاظت از محيط زيست يا تخريب آن؟ اين سوالي است که مدافعان محيط زيست مطرح مي‌کنند. تقاضاي جهاني انرژي روز به روز در حال افزايش است. آمار نشان مي‌دهد که تنها سوختهاي فسيلي نمي‌تواند پاسخگوي نياز آينده جهان باشد بنابراين کاهش قيمت نفت و فرآورده‌هاي اخير در چند سال گذشته توليدکنندگان فسيلي جهان را برآن داشته است که به دنبال يک آلترناتيو جدي براي نفت و گاز باشند. از طرفي افزايش دماي زمين که ناشي از گازهاي گلخانه‌اي سايت‌هاي توليد و پالايش نفت و گاز و ذغال سنگ است، حرکت به سوي استفاده از انرژي‌هاي پاک را الزامي ساخته است. گرچه اين روزها الزام کاهش کريديت کربن در محافل جهاني خبر‌ساز شده است اما هنوز اقدام عملي جدي از سوي بزرگترين توليدکنندگان دي‌اکسيد‌کربن براي کاهش آلاينده‌هاي زيست محيطي ديده نمي‌شود. با وجود اينکه چين به عنوان بزرگترين مصرف کننده سوختهاي فسيلي جهان چندي پيش کلنگ افتتاح اولين نيروگاه بادي توليد برق خود رابه زمين زد اما هنوز هم اين کشور به عنوان بزرگترين مصرف‌کننده سوختهاي فسيلي است و بي‌شک تنها با يک يا چند نيروگاه نمي‌توان از فاجعه افزايش 10 درجه‌اي دماي زمين جلوگيري کرد.
به اين معني که با وجود خودروها و مصرف سوختهاي غير‌استاندارد که روز به روز در حال افزايش است در کنار ادامه ساخت و ساز ساختمان‌هايي با سيستم گرمايشي نامناسب، شهرهاي جهان به اتاقک‌هاي توليد دي‌اکسيد کربن تبديل خواهد شد. اما افت شديد قيمت نفت و بالا بودن هزينه ساخت تجهيزات توليد کننده انرژي‌هاي پاک موجب شده است که حرکت به سوي انرژي‌هاي پاک کند‌تر شود اما آيا با کاهش قيمت نفت از ميزان گازهاي گلخانه‌اي منتشر شده در هوا نيز کاسته شده است؟ اين سوالي است که مخترع ايراني فناوري اينولاکس (نوع جديد توربينهاي بادي ) مطرح کرده است؛ داريوش اعلايي، پروفسور و محقق دانشگاه پوردو آمريکا است که در شرکت شيرويند ايالات متحده اقدام به طراحي و ساخت نسل جديد توربينهاي بادي براي توليد برق با الگوبرداري از فناوري بومي بادگيرهاي استان يزد کرده است. به گفته اعلايي حس وطن دوستي و خدمت به مردم وي را برآن داشته که اقدام به طراحي و ساخت اين سايت بادي کند تا با استفاده از اين طرح از هدر‌رفت انرژي و هزينه‌هاي سرسام‌آور اجتماعي که بعدها استفاده از سوختهاي فسيلي به جامعه تحميل خواهد کرد جلوگيري کند. اين مخترع ايراني در گفت‌و‌گو با «مردم‌سالاري» مي‌گويد که چگونه يك توربين بادي مسير زندگي بشر را به سمت رفاه، صلح و آسايش تغيير خواهد داد ...
اينولاكس چيست؟ ايده آن چگونه شكل گرفت؟
اين تكنولوژي نه به اين شكل اما در قديم به شكل بادگيرهاي ايران در يزد و نقاط مختلف ايران وجود داشت. كانسپت اين تكنولوژي از همان بادگيرها مي‌آيد، فقط مدرن‌تر است و الكتروپاور( Electro Power را جنريت Generate ) مي‌كند. در رابطه با اينولاكس و بادگيرهاي قديم ايران بايد گفت که اين تكنولوژي از بادگيرها الهام گرفته نشده است. ما ابتدا اينولاكس را ساختيم و بعدها كه تحقيق كرديم متوجه شديم در سال 1930 در فريلند ( Freeland ) مردم روي چيزي شبيه اين سازه و نه دقيقا اينولاكس كار كردند. بيشتر كه تحقيق كرديم به اشلي مشابه در بادگيرهاي يزد رسيديم. متاسفانه بايد بگويم من هيچ وقت بادگيرهاي يزد را نديدم كه اينولاكس را اختراع كنم. ما اينولاكس را اختراع كرديم و بعد ديديم كه بادگيرهاي يزد هم تقريبا شبيه اين است. اكنون مي‌فهمم كه كانسپت اين تكنولوژي شبيه بادگيرهاي يزد است و نياكان ما پيش از اين‌ها به اين فناوري در زمان خود رسيده بودند و اكنون به شكل مدرن آن ظاهر شده است.
تكنولوژي اينولاكس چه سازه‌اي است، چگونه عمل مي‌كند و از چه مولفه‌هايي براي ارائه بهترين خروجي استفاده مي‌كند؟
پنج قسمت اصلي سيستم اينولاكس عبارتند ار:
1- ورودي باد، 2 -سيستم حمل و تمركز باد، 3 -افزايش سرعت باد به وسيله ونچوري، 4 -سيستم تبديل انرژي باد، 5 -خروجي باد هستند. ورودي تكنولوژي اينولاكس، باد است. باد را با دهانه‌هاي اينولاكس مي‌گيريم و سرعت آن را بالا مي‌بريم و به وسيله توربينهاي بادي، نيروي برق توليد مي‌كنيم. اينولاكس مي‌تواند از هر ماده و متريالي ساخته شود. ديواره‌هاي آن مي‌تواند از استيل، آلومينيوم، پلاستيك، كانكريت، سيمان، پارچه‌هاي مخصوص ( Fabric ) يا هر جنسي باشد به همين دليل است كه مي‌گويم بهتر است در كشورهاي محلي ساخته شود تا بدانيم با توجه به اقليم و شرايط هر كشور چه متريالي بهتر است. براي مثال كانكريت در هند خيلي ارزان است، اما در آمريكا خير. هر كشوري انتخاب مي‌كند كه با چه موادي اينولاكس را بسازد. همين مساله قابليت لوكال بودن اين تكنولوژي را تائيد مي‌كند. مردمي‌كه در ماركت هر كشور يا منطقه فعال هستند مي‌توانند اينولاكس را آن طور كه مي‌توانند و با اقليمشان سازگار است بسازند و نياز نيست مواد لازم براي ساخت اينولاكس در منطقه خودشان را از منطقه يا كشور ديگري تامين كنند و اين قابليت، مساله بسيار مهمي‌است كه هم‌اكنون توسط صاحب امتياز تكنولوژي در ايران آقاي مهندس سه دهي،اين تكنولوژي با متخصصان توانمند داخلي بومي‌سازي شده و اولين نمونه اينولاكس ايران در منجيل راه‌اندازي شده است. به زودي در شهر منجيل دو نيروگاه و در يزد نيز يك نيروگاه بزرگ ديگر راه‌اندازي مي‌شود كه باعث غرور و افتخار ماست كه اختراع من از نيويورك به يزد شهر بادگيرها بازخواهد گشت.
در معرفي اين فناوري همواره اشاره مي‌كنيد كه هدفتان بهبود زندگي بشر و ارايه صلح است، چگونه مخترع فناوري توربين بادي چنين هدف بزرگي را دنبال مي‌كند؟
کشورهاي داراي نفت و گاز خيلي به دنبال انرژي‌هاي باد نيستند. کشورهايي که مي‌خواهند نفت را براي آينده نگه دارند يا نفت ندارند، در اين مسير حرکت مي‌کنند بنابراين هدف ما ارائه نيروي تميز و ارزان به هر كسي در هر نقطه از دنياست كه بتوانيم وابستگي دنيا را به نفت كم كنيم. كاهش وابستگي به نفت كمك مي‌كند جنگ‌ها كمتر شود، چون متاسفانه بيشتر جنگ‌هاي دنيا سر اين است كه كدام كشور نفت و گاز دارد و كداميك ندارد. اگر ما بتوانيم نيروي برق موردنياز را از باد درست كنيم، اين مساله مي‌تواند به تمام كشورهاي دنيا حتي ايران اجازه دهد كه اقتصاد خودشان را بر اساس نيروهاي بادي كه دارند، ارتقا دهند نه اينكه فقط با تكيه بر نفت و وابستگي به آن پيش بروند. تبعات سياسي و اجتماعي نفت براي كشورهاي نفت خيز در كنار تبعات آلوده كنندگي هوا بر امتيازهاي منفي نفت مي‌افزايد. اينولاكس شرايط و فرصتها را به صورت مساوي براي همه دنيا درمي‌آورد. با تكنولوژي اينولاكس همه كشورها در يك سطح قرار مي‌گيرند و اين باعث مي‌شود كه همه براي زندگي سالم و سبز شانس برابر داشته باشند. ارائه انرژي ارزان و تميز براي هركس در هر جا هدف غايي ماست.
چه انگيزه‌اي باعث شده كه فناوري خود را به ايران ارايه كنيد؟
مسلماً علاقه به وطن و ملت ايران. ايرانيها نيز حق داشتن زندگي سالم و سبز را مثل همه آمريكايي‌ها و همه دنيا دارند. ايران كشور بزرگي است و بايد در جهت حفظ محيط زيست خود و بهره‌برداري از انرژي‌هاي نو بكوشد و از منابع نفتي خود براي آيندگان حفاظت كند. با همكاري مهندس مسعود سه دهي، از توانمندان حوزه انرژي تصميم بر اين شد كه لايسنس انرژي به ايران ارايه شود. با لايسنسي كه ما به ايران داديم، ايران اجازه دارد تكنولوژي اينولاكس را در كشور طراحي كرده و بسازد. مهندسان ايراني مي‌توانند در ساخت و ارائه اين تكنولوژي هم در داخل و هم براي براي كشورهاي همسايه همجوار مثل عراق، امارات متحده عربي، افغانستان، پاكستان، كشورهاي شمال ايران و تركيه نقش بسزايي داشته باشند، چون ما به اين كشورها لايسنسي ارائه نداديم. اگر دولت ايران و سرمايه گذاران بخش خصوصي وارد ميدان شوند نه تنها ايران به عنوان هاب انرژي در منطقه معرفي مي‌شود، بلکه مي‌تواندصادر کننده اين تکنولوژي به کشورهاي منطقه باشد که در آينده‌اي نه چندان دور به دومين منبع درآمد کشور بعد ازنفت تبديل شود که موجب رونق کسب و کار نيز خواهد شد.
آيا اينولاكس از نظر اقتصادي براي ايران يك مزيت به شمار مي‌آيد كه بتواند آن را به عنوان جايگزين نيروي هسته‌اي و فسيلي مد نظر داشته باشد؟
نصب اينولاكس نيز مانند تکنولوژي‌هاي ديگر دو پيامد اصلي به دنبال دارد: اشتغالزايي و در نتيجه رشد اقتصادي. که ابتدا به صورت ارتقاي اقتصاد محلي خود را نشان خواهد داد که البته تاثيرت اجتماعي مثبتي نيز بر جاي مي‌گذارد. تجربه مثبت ما در آمريکا نشان مي‌دهد که اين کار در ايران نيز عملي است به شرط اين که از قافله عقب نماند چرا که در دنياي امروز هيچ کس منتظر کس ديگري نمي‌ماند. لايسنسي که در اختيار ايران گذاشته شده است به اين کشور اجازه مي‌دهد كه ضمن استفاده از اين تکنولوژِي اقدام به صدور اين تکنولوژي به کشورهاي منطقه کند. اين تكنولوژي دي اكسيدكربن ( CO2 ) را كاهش مي‌دهد و همه جا قابل نصب است. سوال اين است چرا نبايد ايران نقش موثري در كاهش CO2 و گسترش گازهاي گلخانه اي و آلودگي هوا و مديريت کشورهايي که به دنبال اهداف گلوبال وارنينگ هستند نداشته باشد؛ در حالي که يک چنين لايسنسي در اختيار دارد؟
آنطور كه مشخص است، اينولاكس در رده انرژي‌هاي سبز قرار دارد، چگونه مي‌تواند اين فناوري بر روي کاهش آلودگي شهرهاي بزرگ از جمله تهران، موثر باشد؟
نصب اينولاكس در بالاي برجها و ساختمان‌هاي بلند مي‌تواند با بلعيدن هواي آلوده آن را توسط فيلترهاي مخصوص تصفيه كند. اينولاكس در فرمت‌هاي زماني 24 ساعته به صورت مستمر در طولاني مدت مي‌تواند به تصفيه هوا و در نتيجه سالم سازي هواي شهر کمک کند. اما در كنار اينولاكس‌ها بايد طر‌ح‌هاي ديگري مثل برقي كردن خودروها و كاهش ترافيك را هم مدنظر داشت. اگر همراه اينولاکس بهينه‌سازي خودروها در نظر گرفته نشود با افزايش خودروهاي غير استاندارد که به ميزان قابل توجهي دي‌اکسيد کربن را در اتمسفر منتشر مي‌کنند اينولاكس به تنهايي كمك نخواهد كرد. پس در استفاده از اينولاكس بايد دو استراتژي را همزمان دنبال كنيم يكي اينكه آلودگي را كم كنيم و دوم هوا را تميز كنيم. اينولاكس، اين قابليت را دارد. در حال حاضر چين بعد از ايران دومين كشور آسيايي است كه صاحب فناوري اينولاكس مي‌شود و مراحل ساخت اولين نيروگاه 2/2 مگاواتي خود را آغاز کرده و در صدد راه اندازي نيروگاه‌هايي با ظرفيت 100 مگاوات است. بنابراين چين از جمله كشورهايي است كه براي رسيدن به انرژي سبز به اينولاكس روي آورده است.
در حال حاضر به چند كشور دنيا لايسنس اين فناوري داده شده است؟
در حال حاضر5 كشور ازجمله دانمارك، چين، نيوزلند، ايران و آمريكا صاحب امتياز فناوري اينولاكس اختراع دكتر داريوش اعلايي دانشمند برجسته ايراني هستند