به نقل ازفرصت آنلاین،
نویسنده :رسول صرامی
معرفی ابنیه تاریخی خمینی شهر
در محله ای که فروشان قدیم آنجا بوده آثاری به چشم می خورد که اهالی آن را مسجد خرابه و در بالامرده گویند. مسجد خرابه با همت اهالی بازسازی شد و نام مسجد صفا گرفت اما خرابه های دیگر همچنان باقی است و رو به انهدام است این بنا معرف به ابن مردویه است و اهالی شاهد دو سنگ قبر کهنه و قدیمی درآن بوده اند. همچنین نقل است که این مکان گنبدی با کاشی های آبی فیروزه ای داشته و به مرور زمان فرو ریخته و تخریب شده است. در کتب تاریخی و بالاخص کتب احادیث نام خاندان ابن مردویه به کرار به عنوان محدث و راوی آمده است. معروفترین شان حافظ ابوبکر احمد بن موسی بن مردویه است که در سال 323 متولد و در سال 416 وفات می یابد و تألیفاتی در تاریخ "تفسیر قرآن- مستخرج صحیح بخاری و کتابی در مناقب امیر المؤمنین (ع) دارد.
شروع زندگی خاندان ابن مردویه به تفصیل در بخش مشاهیر ارائه خواهد شد ولی آنچه تذکره نویسان گفته اند ابن مردویه را منسوب به سده ماربین و محله فروشان دانسته اند.
باستان شناسی که در دهه 20 به سده آمده اند آثار باستانی سده را شامل آرامگاه ابن مردویه و قنات فیروزشاهی دانسته اند. نگارنده در کاوش های بنا به کاشی های فیروزه ای به قطعات کوچک مربع در حدود 55 سانتی متر برخوردم همچنین کاشی هایی با فرمهای طبله و سرمه دان در آوار کف آن مشاهده می شد.
فرم بنای ابن مردویه به صورت چهار تاقی است و ایوان اصلی آن پشت آن رو به باغات قرار دارد. مصالح به کار رفته در آن خشت خام است و دقیقاً به اندازه خشت های کوه آتشگاه می باشد. به نظر می رسد با شباهتهایی که این بنا به آتشگاه جرقویه دارد. قبل از آنکه ابن مردویه درآن دفن بشود این بنا آتشگاه بوده باشد چون این محله فروشان قدیم است و استاد دکتر محمد مهیار فروشان را همان فروزان به معنای آتشگاه می داند این گفته ها چندان بعید هم به نظر نمی رسد چون در تاریخ بسیاری از بناهای قدیمی همانند میل ها و گنبدها مدفن افراد می گردند.
فروشان در زبان ولاتی پیرشان گفته می شود. وجود پیشوند پیر در این واژه خود شبهه انگیز است. ما را به یاد بنای پیربکران می اندازد. شواهد نشان می دهد عظمت مقبره ابن مردویه کمتر از پیربکران نبوده است. بنای ابن مردویه در دو ضلع خود ایوان داشته و در پشت جرزهای طرفین و الان و راهرو تیره داشته است. جرز باقیمانده ایوان رو به باغ توخالی است که به نظر می رسد مناره یا راهرویی برای رفتن به طبقه بالا بوده است. در بدنه ایوان یک مشعلدان که جای شمع دارو دیده می شود. درگاه ورودی ابن مردویه ازآجرهای خشتی است و از اره آن تا ارتفاع یک متر دارای کاشی معقلی بوده است. با آنکه گفته شده بود این بنا دارای زیرزمین است ولی زیرزمینی مشاهده نشد و حفره موجود راه به داخل جرز مکعب باقیمانده ایوان داشت، در برداشتهای صورت گرفته و آسیب شناسی آن می توان گفت بنای ابن مردویه وسعتی فراتر از حد موجود داشته که به مرور زمان مورد دخل و تصرف قرار گرفته است. در دوره قاجار و دوره پهلوی اول الحاقاتی به آن اضافه شده و با موقعیت همجواری با قنات به عنوان مرده شوی خانه از آن استفاده می کرده اند. بنای ابن مردویه فعلاً به صورت مخروبه است جای دارد این بنا مرمت شده و به درخواست اهالی تبدیل به مسجد گردد.