آب اصلی ترین عامل تشکیل آبادیها در منطقه ماربین بوده است، در آن حد که نام های اکثر آبادیها به شکلی از آن برآمده است. آبرسانی به این مناطق که با هوش و ذکاوت خاصی صورت گرفته با دو روش نهر یا مادی و قنات صورت میگرفته است. تقسیم آب رودخانه زاینده رود از بيش از 2000 سال قبل، دارای نظم و نسق (تقسيم نامه) ويژهاي بوده است. آخرين تقسيمنامه آن در عرف محلي بنام طومار شيخ بهايی موسوم است. بر اساس اين طومار کل آب رودخانه به 33 سهم کلي و 275 سهام جزيي تر بين 7 بلوک آبخور آن از جمله ماربین تقسيم شده است. هر آبادی قنات و مادی برای خود داشته است. سهم مالکین یا آبخورها مشخص بوده و قابل خرید و فروش بوده است. لایروبی و تعمیرات قنات‌ها توسط مقنیهای متخصص صورت میگرفته است و مخارج آنرا آبخور میپرداخته است. اسناد آورده شده نمونه ای از سهم بندی، معاملات و مراودات در باب مادی و قنات است.
عناوین اسناد:
1- سهمیه آب از زاینده رود برای جویآباد یکی ازآبادیهای ماربین در طومار شیخ بهایی.
حدود سال970 خورشیدی / موزه اسناد خمینی شهر.
2- قرار داد فروش سهم آب قنات اندان و املاک وابسته.
سال 1258 (1296ه.ق) / موزه اسناد خمینی شهر.
3- رسید دریافت مخارج مادی محمودآباد از بهرهوران مادی
سال 1263 (1301ه.ق) / موزه اسناد خمینی شهر.
4- مصالحه بخشهایی از سهم آب و طاق آب دو نفر از اهالی محله فروشان.
سال 1284(1323ه.ق ) / موزه اسناد خمینی شهر.
5- رسید دریافت وجه توسط مقنی قنات خوزان.
سال 1292(1331ه.ق ) / موزه اسناد خمینی شهر.
6- عریضه تعدادی از ساکنان روستای کوشک ماربین اصفهان به دربار پهلوی و شکایت از اکبر میرزا مسعود به دلیل احداث نهر جدید در نزدیکی روستا و وارد کردن خسارت به قنات روستای مزبور و عریضه ساکنان عمادآباد دستجرد از اکبرمیرزا مسعود به دلیل تصرف عدوانی قنات متعلق به روستای عمادآباد.
سال ۱۳۰۷_۱۳۰۸ / ۸ برگ / آرشيو ملي ايران.
7- جلوگیری امنیه سده اصفهان از دباغی مؤسسات دباغی در حدود آب قنات اسفریز.
سال ۱۳۰۹ / ۴ برگ / آرشيو ملي ايران.
8- خرابی قنات و جاده ماربین و سده.
سال ۱۳14 / ۱۲ برگ / مرکز اسناد اصفهان.
9- اختلاف بین رعایای روستای باولگان خمینی‌شهر بر سر هزینه تنقیه قنات.
سال ۱۳۱۴ / 3 برگ / مرکز اسناد اصفهان.
10- درگیری محلی در لایروبی قنوات عاشقآباد ورنوسفادران سده.
سال ۱۳۱۶ / ۵ برگ / مرکز اسناد اصفهان.
11- آمار تعداد قنوات منطقه سده.
سال ۱۳۱۶ / ۴ برگ / مرکز اسناد اصفهان.
12- عدم وجود قنوات وقفی در منطقه سده
سال ۱۳۱۶ / ۱۲ برگ / مرکز اسناد اصفهان.
13- درخصوص آب شرب و قنات‌ها و رودخانه‌های منطقه سده.
سال ۱۳۱۶، ۱۳۱۷ / ۸۱ برگ / مرکز اسناد اصفهان.
14- صورت هزینه قنوات بلوک ماربین و سده
سال ۱۳۱۷ / ۱ برگ / مرکز اسناد اصفهان.
15- درمورد خرابی قنوات و خرج و مخارج آنان.
سال ۱۳۱۷ / 4 برگ / مرکز اسناد اصفهان.
16- اعزام نماینده محلی جهت بررسی وضعیت قنات دیمیتیان سده برای صدور سند مالکیت.
سال ۱۳۱۹ / ۱ برگ / مرکز اسناد اصفهان.
17- شکایت اهالی دستگرد سده از عملکرد کدخدا و خشک شدن قنات.
سال ۱۳۱۹ / ۵ برگ / مرکز اسناد اصفهان.
18- شکایت از پر کردن قنات فیروز شاهی سده توسط اهالی قهدریجان به دستور عطاءالملک دهش.
بهمن 1320 / روزنامه اخگر شماره 1728.
19- در خصوص عبور رشته قنات دهنو در اراضی بایر شمالی سده.
سال ۱۳۲۷ / ۲برگ / مرکز اسناد اصفهان.
20- رسیدگی وزارت کشاورزی به تلگراف خرده‌مالکان روستای انداان سده اصفهان در خصوص شکایت از محمد جعفر کازرونی و اصغر مسعود به دلیل حفر چاه در مجاورت قنات روستای مزبور و ایراد خسارت به محصولات کشاورزی آنان.
سال ۱۳۲۷ / 17 برگ / آرشيو ملي ايران.
21- نپرداختن هزینه حفر قنات از سوی مالکان هرستان سده.
سال ۱۳۲9 / ۴ برگ / مرکز اسناد اصفهان.
22- درخواست وام از سوی اهالی سده جهت تعمیر و احیاء قنوات.
سال ۱۳۳۱ / ۱۲ برگ / مرکز اسناد اصفهان.
23- ارسال شکایت اهالی سده به استانداری اصفهان در خصوص رسیدگی به وضعیت قنات.
سال ۱۳۳۴ـ۱۳۳۵ / آرشيو ملي ايران.
24- موضوع حفر چاه‌های الکترو پمپ توسط شهرداری سده و اختلاف با اهالی قریه بابوکان بدلیل لطمه به قنوات آنان.
سال ۱۳۳۱، ۱۳۳۲، ۱۳۳۳ / ۴۲ برگ / مرکز اسناد اصفهان.
25- سند مصالحه بین غلامحسین و خداداد فرزندان مشهدی، رمضان‌علی اندانی با میرزاحسن برای مصالحه مجری اعیاه و سه ربع از آب قنات قریه اندان به مال‌المصالحه هفده تومان رایج.
سال ۱۳36 / 1 برگ / آرشيو ملي ايران.
26- گزارش محمد شاهوردی(بازرس سازمان بازرسی کل کشور) به مدیریت کل بازرسی کل کشور درباره اختلافات بین اهالی روستاهای اندوان و خوشاب و اسفریز با محمدجعفر کازرونی و تخریب دسته جمعی چا‌ه‌ها و قنات‌های روستای رهنان.
سال ۱۳41 / 18 برگ / آرشيو ملي ايران.
27- معامله آب قنات خوزان.
سال 1343 / موزه اسناد خمینی‌شهر.
28- لوله‌کشی آب همایون‌شهر.
سال ۱۳43 تا 1345/ 4 برگ / آرشيو ملي ايران.
29- طرح و گزارش‌های اجرای طرح تاسیسات فاضلاب همایون‌شهر و شاهین‌شهر اصفهان.
سال ۱۳۵۱ ـ ۱۳۵۴ / ۷۴ برگ / آرشيو ملي ايران.
منبع:
شاهین، محمدعلی، زبان اسناد، جلد اول، گفتمان اندیشه 1400، گروه 13
