مَختره ها
شاید به نام کوچه ای با عنوان مختره تا کنون برخورده باشید و معنی آن برایتان سوال باشد. قدیم ها برای دسترسی ساکنان به قنات ها، مادی ها و آب انبار ها ر سازه های درست می شده است. این سازه ها زیر طاق، پا آب و مختره نامیده می شدند. در ماربین از عنوان مختره استفاده می شده است. مختره ها مکان هایی درکنار آب بوده اند که نسبت به مناطق همجوار گود و دارای حصار بوده اند. در این اماکن آن لباس می شسته اند. در محلات مختلف سده از جمله حوالی قلعه آقا آنجا که قنات اسفریز به سطح می آمد و محله نو نزدیک شترگلو، مختره وجود داشت.در محله اندان روبروی مسجد مصلی و سرلت ومحله کمالی ها این مختره ها وجود داشته است. در محله خوزان هم در مسیر غبور آب در چندین نقطه مختره بوده است وهمینطور در محلات دیگر.
امروزه تنها نام مختره بر یکی دو کوچه در اسفریز و در خیابان شریعتی شمالی باقی مانده است.
مَختره یا مخدره
همانطور که در کتاب نامها و نشانه ها فصل سوم آمده است واژه مختره از (مخ و تر و ه) تشکیل شده است. (مخ) پایین افتادگی زمین را گویند و (تر) همان است که اغلب با تازه به صورت تر و تازه به کار می رود و به معنای آب است و (ه) علامت نسبت است. و روی هم به معنی مکان دسترسی به آب است. اما مخدره
مخدره. [ م ُ خ َدْ دَ رَ ] زن باحجاب و پرده نشین و پاکدامن و با شرم و حیا. می باشد.
واقعیت آن است که مَختره در مسیر اکثر مادیهای نزدیک محلات وجود داشته و مکان امن و مناسبی برای شستشوی لباسها توسط زنان بوده است. اما از برخی از آنها که نزدیک گورستان ها بودند برای شستشوی اموات هم استفاده می شده است. اسناد نشان می دهد که بارها از سوی صحیه(بهداشت) این اقدام ممنوع اعلام شده است.
برای رفع این مشکل بلدیه سده در سال ۱۳۱۴ برای اولین بار جهت ساخت غسالخانه با یک معمار قراردادی منعقد می کند اما همچنان مشکل به دلیل تعدد گورستانها در تعدادی از آنها باقی می ماند به طوری که سندی از سال 1329 نشان می دهد همچنان شستشوی اموات در آب‌های جاری سده اتفاق می افتاده است.
بعضی راویان در اظهارات خود بیان کردند اولین غسالخانه شهرداری بین قبرستان های گاردر و گارسله در سال 1342 به کشتارگاه بهداشتی و بعد انقلاب به مدرسه تبدیل می شود نام محله کشتارگاه از همینجا سرچشمه می گیرد.
در دهه های بعد به تدریج خیرین محلی در گورستانهای محل خود غسالخانه می سازند مثلا مرحوم ساعی در دهه 1340 در قبرستان گاردر بانی ساخت غسالخانه می شود.
-
مجموعه-دانشنامه
- مَختره ها
