ضایعات سنگبری‌های خمینی‌شهر تهدیدی برای محیط زیست
سهیلا عموشاهی
به گزارش دانشنام به نقل از ایسنا ضایعات بالای سنگ و تولید لجن پودر سنگ هنگام برش و انجام فعالیت سنگبری‌ها در محدوده خمینی‌شهر، مشکلات زیست‌محیطی را برای این شهر و خصوصاً اراضی کشاورزی منطقه خوشاب ایجاد کرده است.
در گذشته در شمال منطقه ورنوسفادران خمینی‌شهر، زمین‌ها ریگزار بوده و مناسب کشاورزی نبوده است ولی در شرق آن صحرایی خوش آب و هوا قرار داشته که «خوشاب» نام دارد و از قدیم‌الایام محل کشت و کار و کشاورزی بوده است. متأسفانه با نبود منطقه کارگاهی مشخص در خمینی‌شهر به مرور زمان مشاغل مزاحم شهری در گوشه و کنار شهر پخش شده و مشکلاتی را ایجاد کرده است. یکی از این واحدهای صنفی، کارخانه‌های متعدد سنگبری است که آلودگی‌های زیست‌محیطی را در ابعاد مختلف از جمله گرد و غبار و پسماند و ضایعات به اصطلاح گِل سنگ بر محیط زیست شهرستان تحمیل می‌کند.
گرد و غباری که در هنگام برش و یا تراشیدن سنگ به وجود می‌آید، می‌تواند مضر باشد چراکه این غبارها حاوی «سیلیس» است. این ذرات می‌تواند به قسمت‌های عمیق ریه برسد و باعث بیماری‌ای به نام «سیلیکوزیس» شود. البته باید توجه داشت آلودگی هوا بیشتر در سنگ‌تراشی‌هایی ملموس است که بدون آب فعالیت می‌کنند.
دوغاب حاصل از تولید سنگ شامل مخلوط آب و ذرات بسیار ریز سنگ (پودر سنگ) از دیگر پسماندهای سنگبری‌ها است. این دوغاب به صورت شیره‌ای رقیق است که به راحتی جریان می‌یابد، در تمام قسمت‌های خط تولید وجود دارد و سپس به حوضچه‌های ترسیب منتقل می‌شود. آب در حوضچه آخر توسط پمپ، مجدداً به خط تولید برگردانده می‌شود و پس از ته‌نشینی ذرات معلق که پودر سنگ نامیده می‌شوند، به صورت گل رسوب کرده و این رسوبات پس از خشک شدن جمع‌آوری و دور ریخته می‌شوند. تعدادی از سنگبری های شهرستان گِل سنگ خود را برای خشک شدن در اراضی کشاورزی مجاور کارخانه خود می‌ریزند و همین امر این باعث ناباروری زمین می‌شود.
مشکل خلأ قانونی است!
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان خمینی‌شهر در گفت‌وگو با ایسنا، علت حل نشدن این مشکل را خلأ قانونی دانست و گفت: در سال گذشته ۲۲ کارخانه و امسال ۴ کارخانه جدید آلاینده تشخیص داده شده‌اند. گرد و غبار موجود ناشی از بریدن سنگ حاوی سیلیس است که این ذرات می‌تواند تا عمق ریه نفوذ کند و باعث بیماری‌ای به نام سیلیکوزیس شود.
وی گفت: البته باید توجه داشت آلودگی هوا بیشتر در سنگتراشی هایی ملموس است که بدون آب فعالیت می کنند. دوغاب حاصل از تولید سنگ شامل مخلوط آب و ذرات بسیار ریز سنگ (پودر سنگ) از دیگر پسماندهای سنگبری‌ها است.
سعید یوسف پور افزود: طبق بند ۲۰ ماده شهرداری‌ها این مشاغل جز مشاغل مزاحم شهری هستند و باید شهرداری با آن‌ها برخورد کند. نخاله‌ای که این کارخانه‌ها ایجاد می‌کنند محیط زیست شهر را در معرض خطر قرار می‌دهد و طبق قانون نباید این کارخانه‌ها در محدوده شهری باشند.
وی با بیان اینکه ابزار قانونی در اختیار نداریم، تصریح کرد: هیچ کدام از این واحدهای صنعتی مجوز استقرار از محیط زیست را ندارند و محیط زیست تنها صنایع رسمی مجوزدار را می‌تواند تعیین آلایندگی و جریمه کند. شورای تأمین نیز می‌تواند این مشکل را به عنوان یک معضل شهرستانی پیگیری کند.
با کسانی که در معابر عمومی ضایعات بریزند برخورد قانونی می‌شود
همچنین معاون خدمات شهری شهرداری خمینی‌شهر در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه از گذشته تاکنون در شرق منطقه ورنوسفادران صحرایی خوش آب و هوایی واقع شده که خوشاب نام دارد و از قدیم الایام محل کشت و کار و کشاورزی بوده است، گفت: با گسترش شهر و نبودن مکانی ثابت برای مشاغل مزاحم شهری، این مشاغل در سطح شهر پراکنده شده‌اند و مشکلات عدیده‌ای را برای شهروندان و محیط شهری ایجاد کرده اند. یکی از این مشکلات ضایعات سنگ سنگبری‌هاست که زمین‌های کشاورزی خوشاب را تهدید می کند.
عزت الله صفار اظهار کرد: طبق وظایف تعیین شده در کمیسیون بند ۲۰ مشاغل مزاحم شهری رصد شده و با کسانی که تخلف کرده‌اند برخورد می‌شود.
وی در مورد واحدهای سنگبری متخلف مناطق خوشاب و دوشاخ گفت: در چند سال اخیر به این سنگبری ها اخطار داده شده و با حکم دادستانی بیش از ۴ مورد آن‌ها پلمب شده است، اما چندان با پلمب کارخانه‌ها موافق نیستیم زیرا با بسته شدن هر کارخانه چند نفر بیکار خواهند شد و بیشتر تلاش می‌کنیم که مشکل را با دادن اخطار و صحبت حل کنیم.
معاون خدمات شهری شهرداری خمینی‌شهر به برگزاری جلسات متعدد با اتحادیه سنگبری‌دارها اشاره کرد و گفت: با کسانی که ضایعات خود را در معابر عمومی می‌ریزند از طریق مراجع قضایی و انتظامی برخورد می‌کنیم، اما بعضاً می‌بینیم که در معبری ضایعات سنگبری ریخته شده و نمی‌دانیم که این ضایعات مربوط به کدام سنگبری است و این کار را سخت می‌کند.
صفار با بیان اینکه تنها تعداد محدودی از سنگبری‌ها با اخطار، مشکل آلایندگی خود را رفع کرده‌اند، گفت: برخی از این واحدها ضایعاتشان را در محدوده کارخانه خودشان می‌ریزند که شهرداری در این‌گونه موارد نمی‌تواند ورود کند و پیگیری محیط‌زیست را می‌طلبد.
وی این مشکل را یک معضل شهرستانی نامید و تصریح کرد: برای حل این مشکل باید همه دستگاه‌ها از جمله محیط زیست و جهاد کشاورزی به میدان بیایند، زیرا این سنگبری ها بدون مجوز هستند و در اراضی کشاورزی واقع شده‌اند و اکثراً کشاورزان به دلیل آلاینده بودن آن‌ها معترض هستند.
کاهش گرد و غبارهای شهری، حاصل پیگیری‌های شهرداری است
عضو شورای اسلامی شهر خمینی‌شهر و عضو کمیسیون بند ۲۰ شهرداری خمینی‌شهر نیز در این باره گفت: خمینی‌شهر وسعت زیادی ندارد و این سنگبری‌ها نیز از سال‌ها قبل به صورت پراکنده احداث شده‌اند. حتی برخی از این واحدها تعطیل شده‌اند اما هنوز گل سنگ آن‌ها در اطرافشان وجود دارد.
عبدالرضا عباسی با اشاره به وسعت کم سنگبری های مناطق خوشاب و دوشاخ، اظهار کرد: این واحدهای صنعتی به دلیل وسعت کم نمی‌توانند گِل سنگ خود را در محدوده کارخانه خودشان خشک کنند تا جابجایی آن بهینه‌تر باشد به همین دلیل آن را بیرون از محوطه کارخانه ریخته که آلودگی‌های زیست‌محیطی به همراه دارد. بهتر است این ضایعات را قبل از خشک شدن منتقل کنند و اتحادیه باید در این زمینه به آن‌ها اخطار دهد.
وی با اشاره به این موضوع که برخی از مالکان زمین‌هایی که گل سنگ در آن رها شده در دسترس نیستند، گفت: با توجه به کثرت پرونده‌های ورودی به کمیسیون بند ۲۰ شهرداری، پرونده‌هایی که شاکی خصوصی دارند در اولویت بررسی قرار دارند، اما در زمینه سنگبری‌ها منتظر شکایات مردمی نبوده‌ایم و با آن‌ها برخورد کرده‌ایم.
عباسی با تأکید بر حساسیت شورای اسلامی شهر بر مسائل و مشکلات زیست‌محیطی، افزود: ابلاغ‌ها و اخطارهایی که به کارخانه‌ها داده‌ایم بی‌تأثیر نبوده و برخی از آن‌ها آلایندگی خود را مرتفع کرده‌اند که نتیجه را نیز در کم شدن گرد و غبار سطح شهر می‌توان مشاهده کرد.
این عضو شورای اسلامی شهر خمینی‌شهر به مذاکرات شهرداری با دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی‌شهر برای حل این معضل اشاره کرد و گفت: طی تحقیقات علمی دانشگاه و مذاکراتی که با شهرداری داشته است درصدد هستیم پروژه جدیدی را به صورت مشترک اجرایی کنیم که طی آن گل سنگ و ضایعات آن، تبدیل به سنگ فرش خواهد شد. این پروژه علاوه بر کاهش مشکلات زیست محیطیِ سنگبری ها یک طرح درآمدزا نیز خواهد بود.
بر اساس بند «ب» ماده ۱۹۲ قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی کشور و قانون مدیریت پسماندها، واحدهای تولیدی و صنعتی موظف به ارائه برنامه عملیاتی مدیریت اجرایی پسماندهای صنعتی و ویژه هستند.