محمدعلی شاهین
پژوهشگر، نویسنده، روزنامه نگار
ثبت تاریخ و فرهنگ شهرها پیوسته دغدغه تاریخنگاران به ویژه اصحاب فرهنگ شهرها بوده است و پافشاری بر این مهم به تدریج سبب شکل گیری تاریخ نگاری محلی شده است. اما این شاخه از تاریخ معمولا از سوی متولیان کشوری حمایت نمیشده و در نتیجه اهالی هر شهر و نهادهای فرهنگی محلی به تدریج به این نتیجه رسیدهاند که خود برای مستند کردن تاریخ و فرهنگ شهر و دیار خود کاری بکنند چرا که نخست اینکه جامعه و ملتی که دارای تاریخ مکتوب نباشد با جامعهای که هیچ پیشینه و پشتوانه تاریخی ندارد تفاوتی نمیکند و دوم اینکه تاریخ جامع هرکشوری از مجموعه تاریخ شهرها تشکیل میشود و تنها منحصر به مرکز نمی باشد و چه بسا یک رخداد مهم کشوری ریشه در اتفاقاتی در یک شهر داشته باشد. همین دو دلیل کافی است که ساکنان هر شهری به ویژه دردمندان آنها دست و آستین را بالا بزنند و تحقق آنرا از متولیان فرهنگی شهر خود مطالبهگری کنند. یک پژوهش اجمالی نشان میدهد که در تعدادی از شهرها به ویزه مراکز استانها به ضرورت مذکور پی برده و اقدام هم کردهاند، از باب نمونه طرح دانشنامه استان بوشهر در 110 جلد پیش بینی شده است و تا سال 1395 حوزه هنری استان بوشهر 60 جلد آن را منتشر کرده است و یا محققین شهر ساری دهها جلد کتاب در خصوص تاریخ و فرهنگ منطقه خود منتشر کردهاند که از اتفاق مشاور انتشار کتابهای تاریخ این دو شهر استاد برجسته تاریخ همشهری خودمان دکتر مرتضی نورایی بوده است. در تجربه در دسترس دیگر در مرکز استان یعنی اصفهان مركز اصفهان شناسی و خانه ملل اصفهان و یا همان مرکز اصفهان شناسی به پیشنهاد اساتید تاریخ اصفهان توسط سازمان فرهنگی، ورزشی و اجتماعی شهرداری اصفهان راه اندازی و حمایت میشود. این مرکز تاکنون بیش از صد جلد کتاب از تاریخ منطقه به هزینه شهرداری منتشرکرده و دارای سایت و برنامه های بسیار متنوع برای شناساندن اصفهان است. امیدوارم نشریه وزین صبح اندیشه گزارشی از آن مرکز به مناسبت روز اصفهان تهیه و منتشر نماید. توجه به این واقیتها و جای خالی چنین مرکزی اینجانب را واداشت که با دردمندانی از این شهر مشورتهای انجام دهم و در نهایت پیشناد تشکیل خانه تاریخ و فرهنگ خمینیشهر را به سازمان فرهنگی شهرداری خمینیشهر بدهم. لذا در سال 1396 اساسنامه جامعی با مشاوره با صاحب نظران فرهنگی شهر تدوین و به سازمان مذکور تحویل شد. خوشبختانه این پیشنهاد با استقبال و نظر مساعد مدیر و اعضای هیئت مدیره و حمایت مجموعه مدیریتی شهرداری روبرو گردید و پیشنهاد و اساسنامه در جلسه هیئت مدیره وقت در تاریخ دوشنبه 14 اسفند 1396 به تصویب رسید. و اطاقی در خانه مجیر به این سمن اختصاص داده شد. اساسنامه خانه تاریخ و فرهنگ که در واقع یک مرکز مطالعات تاریخی و فرهنگی است، جامع دیده شده که تحقق آن نیاز به امکانات و بودجه دارد. در مقدمه این اساسنامه آمده است:
ورود شهرداری به امور فرهنگی شهر و با توجه به تجارب شهرداریهای دیگر از جمله اصفهان، لازم مینماید سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری خمینیشهر نیز به منظور داشتن پشتوانه علمی و تحقیقاتی در جهت انجام وظایف محوله، مرکزی هر چند کوچک با اهداف مشخص و با استفاده از امکانات موجود راه اندازی کند. برخی از
اهداف این خانه چنین عنوان شده است:
-تحقیق، شناخت و شناساندن ميراث گرانبهای علمی، تاريخی، هنری، فرهنگی و... خمینی شهر در طول تاریخ از طرق مختلف.
- رفتار علمی در معرفی جايگاه و موقعيت خمینیشهر در ابعاد مختلف.
برخی زمینه های فعالیت خانه تاریخ و فرهنگ خمینی شهر چنین عنوان شده است:
-پژوهش و تحقيق پيرامون ابنيه، رجال، مشاهير، وقايع و تاریخچههای منطقه.
-ثبت و ضبط خاطرات رجال، مشاهير و افراد مطلع با موضوع تاريخ شهر و ثبت و انتشار تاريخ شفاهی منطقه.
-ثبت و ضبط رخدادهای قدیم و جدید شهر از جمله فعالیت های شهرداری.
-تاليف، چاپ و انتشاركتاب و مقالات علمی در باره تاریخ و فرهنگ شهرستان.
- همکاری با رسانههای حقیقی، مجازی، صوتی، تصویری، فرهنگسراها و مراکز فرهنگی در زمینه مسئولیتها
-تجليل از مفاخر و بزرگان منطقه
-برپایی نمایشگاهها در مدارس، دانشگاهها، مراکز فرهنگی و مذهبی در زمینه مسئولیتها
- تاسیس مركز اسناد و تصاویر منطقه شامل اسناد، نسخ خطی، مهرها، نقشهها و عکسها در قالب موزه و یا بایگانی
- تقویت و تکمیل موزه های موجود و ارائه طرح موزه های جدید
- ايجاد پايگاه اطلاع رسانی مجازی در خصوص تاریخ و فرهنگ شهر
اکنون پس از گذشت سه سال از شروع فعالیت خانه تاریخ و فرهنگ این اقدامات انجام شده است:
1- نکوداشت دکتر میرحامد حسین سیادت با همکاری فرهنگسرای بعثت و شهرداری
2- برپای چندین نمایشگاه از مشاهیر شهر
3- طرح و تولید محتوا برای تاسیس و تکمیل موزه مشاهیر
4- طرح و تولید محتوا برای تاسیس موزه اسناد شهرستان
5- طرح و تولید محتوا برای تاسیس موزه تاریخ مصور شهر( خانه عکس)
6- ایجاد پایگاه مجازی(سایت) دانشنام خمینیشهر و کانال و گروه و صفحه در واتساب و اینستاگرام با عنوان دانشنامه خمینیشهر به منظور انتشار اطلاعات جامع در باره تاریخ منطقه از مهربین به خمینیشهر
7- پشتیبانی محتوایی از شبکههای اجتماعی و مقالات دانشجویی در خصوص تاریخ شهر
8- انتتشار دهها مقاله از پژوهشهای تاریخی شهر در نشریات مختلف شهر و استان
9- همکاری در تهیه چند مستند از تاریخ شهر
10- مهندسی انتشار 20 عنوان کتاب در خصوص تاریخ و فرهنگ شهر که تا کنون 7 عنوان آن انتشار یافته و چهار عنوان دیگر در مراحل مختلف چاپ است و بقیه مراحل تکمیل و بازخوانی را طی میکنند عناوین کتابهای منتشر شده عبارتنداز:
-راهنمای گردشگری و سفر به خمینیشهر: معرفی پیشینه، جاذبهها، مشاهیر، بناهای تاریخی و مشاغل خمینیشهر.
-هزار سال خمینیشهر: رخدادهایی از هزارسال تاریخ منطقه از ماربین به خمینی شهر.
-چهل پسینه: چهل روایت و ناداستان از پیشینه منطقه.
-راویان ماربین جلد1: 23 گفتگو با مطلعین و شاهدان از تاریخ شفاهی منطقه.
-نامها و نشانه ها: پژوهشی در ریشه نامها و پیشینه آبادیهای ماربین و مناطق و محلات و شهرهای شهرستان خمینیشهر.
-راویان ماربین جلد2: 28 گفتگو در مشاغل، فرهنگ و تحولات سده از دهستان ماربین تا تشکیل بخش در سال 1326.
-راویان ماربین جلد 3، پژوهشی در تحولات سده از تشکیل بخش تا تغییر نام به همایونشهر (1338-1326).
از این عناوین راهنمای گردشگری و سفر به خمینیشهر توسط سازمان به مناسبت نوروز چند بار چاپ شد و هزینه انتشار بقیه کتابها و دایر کردن سایت توسط مولف پرداخت شده است، ضمن اینکه تا کنون در برنامههای سالانه سازمان هیچ بودجهای برای خانه تاریخ تاریخ وفرهنگ در نظر گرفته نشده است. همچنین ارایه طرحها و تولید محتوا برای احداث موزههای رایگان و با علاقه شخصی انجام شده است. ضمن اینکه صدها جلد از کتابهای مذکور به اداره کتابخانهها، مدارس، دانشگاهها، حوزهها، خیرین و خیریهها و.... رایگان اهدا شده است.
ضمن تشکر از حمایتهای اهالی علاقهمند به تاریخ و فرهنگ شهر خود امیدوار است این مرکز با همکاری اصحاب فرهنگ و کنشگران اجتماعی و فرهنگی و ورود مستقیم داوطلبانه و خیرخواهانه دیگران هرچه بیشتر اهداف خود را محقق کند.