محمدعلی شاهین
تبدیل پشم به نخ از دیر باز در این دیار رایج بوده است،زمانی در بازار ورنوسفادران تعدادزیادی مغازه پنبه زنی وجود داشته است . در نوشته های نامی در این باره آمده(بازار حلاجان باولگان ؛راسته ایست از چار سوق زاغی تا چار سوق شادی با دویست دکان پنبه کنی . همه تاق وچشمه زیر نور چشمه).
فرایند تولید نخ دردوران مختلف دچار تغییر وتحول زیادی شده است . قبل از ورود دستگاه های حلاجی دراواخر دهه 30 تولید نخ از پشم در سده توسط دست صورت می گرفت که در مراحل مختلف آن علاوه بر اعضای خانواده مشاغلی با عناوین پشم چین،پشم فروش، پشم جور کن، حلاج ،پشم ریس،کلاف کن وگولی پیچ،رنگرز،گاریچی وحمال و دلالان وواسطه ها در آن درگیر بودند.برخی ازاین کارها توسط زنان وبرخی به وسیله مردان انجام می گرفت.ابزار مختلفی مانند چرخ ریسندگی وکلاف پیچی وابزار دستی وقابل حمل مورد استفاده قرار می گرفتند. در راس این چرخه تولید یک کار فرما وتاجر بود که باخرید پشم از پشم فروش وپیگیری مراحل آن ازجورکردن تاکلاف شدن ورنگرزی در نهایت محصول را که خامه نام داشت به مصرف کنندگان مختلف که بیشتر بافندگان فرش بودند می فروخت.محل کار عمدتا در خانه ها بود وهرکس بخشی از کار را انجام می داد. کارگاه هم اگر بود در خانه کارفرما دایر بود. پشم ریسی وکلاف توسط زنان در خانه های خودشان انجام می گرفت.در بازار ورنوسفادران به ویژه سرای قنادیها چند مغازه خامه ها را به مشتریها که از مناطق دیگر بودند می فروختند.در این بازارمرحومین سراییان،اخوان وشاهین مغازه داشتند، پیش ازآنها مرحوم حاج رجبعلی شاهین وحاج کاظم قاسمی ازسرمایه گذاران وکارفرمایان تولید خامه بودند که در خانه خود که چند قسمتی بود ودر واقع کار گاه هم بودبه خرید پشم وجور کردن وحلاجی آن وفروش خامه اشتغال داشتند .آنها در منزل خود قسمتی به نام خلوت داشتند که مشتریان خود راکه از شهرهای دیگربودندپذیرایی می کردند.مشتریا ن از شهرها وروستاها ی چهارمحال بختیاری ازجمله سامان وچالشتر، کاشان ومیمه مثل جوشقان ،تبریز واستان فارس مانندآباده بودند.
مراحل کار
الف: جور کردن پشم
گوسفندان در آب شستشو داده شده وپشم توسط پشم چین از گوسفند چیده می شد . بعد از جمع شدن پشم ها ، رنگ های مختلف آن از هم جدا می گردید.این کارکه توسط خانمها وآقایان انجام می گرفت، جور کردن نام داشت وبه شاغلین آن پشم جور کن می گفتند.
ب: حلاجی
درمرحله بعد پشم ها توسط کمان زده می شد این مرحله در انحصار مردها بودوبه حلاجی معروف بود وشاغلین آنرا حلاج می نامیدند. ابزار حلاج ها کمان حلاجی بود که چوبی کمانی شکل با زه بود که با کوبیدن کمانچه به زه که در درون پشمها قرار داشت آنها رشته رشته می شدند .
ج: نخ ریسی
پشمهای حلاجی شده توسط خانم ها توسط چرخ به نخ(دوشکی) تبدیل می گردید.دوشکی ها معمولا توسط اعضای خانواده ویا زنان روزمزد به گولی وباچرخ کلافی به شکل کلاف در می آمد که به آن( خامه) می گفتند. خامه ها در گونی های بزرگ بسته بندی می گردید که هر بسته را یک (عدل )می گفتند .این خامه ها به مشتریها که در شهرهای دیگر قالی می بافتند فروخته می شد.
