مقدمه:
سفیداب یا روشور، نوعی لایه بردار و سفید کننده پوست بدن است که به طور سنتی در ایران به شکل توپ های کوچک سفیدرنگ تولید و عرضه شده و در هنگام استحمام به کار گرفته می‌شود. این فراورده با مالیده شدن بر سطح پوست به جمع‌آوری و زدودن سلولهای مرده کمک می‌کند و باعث پاکیزگی و روشن دیده شدن یا سفید شدن رنگ پوست می‌شود. در خمینی شهر این فرآورده از قدیم الایام ساخته می شده و سفیدآب سازی جز مشاغل سنتی این شهر حساب می شود. ناگفته نماند که تهیه سفیدآب بسیار مشکل است و بوی نامطبوع مواد به کار رفته در این فرآیند نیز بر سختی کار می افزاید.
تاریخچه:
سفیدآب در گذشته به همراه سرخاب، سرمه، حنا، وسمه، زرک و غالیه از اقلام اصلی بَزَک یا همان آرایش سنتی زنان محسوب می شده است. اصطلاحات قدیمی «سرخاب- سفیدآب» و «هفت قلم آرایش» نیز به همین موضوع مربوط می شود. ماده اصلی سفیدآب سنتی نخاع حیوان است اما در قدیم سفیدآب نقره، سفیدآب قلع و سفیدآب سرب نیز وجود داشته است که مواد اصلی آن ها به ترتیب نقره، قلع و روی بوده است. به خاطر سمی بودن قلع و سرب، سفیدآب آن ها برای شستشو استفاده نمی شود بلکه آن ها را در صنعت به کار می برند. استفاده از سفیدآب نقره نیز اکنون محدود شده است.
امروزه بر پایه سفیداب، شامپوهایی تولید و در بازار ایران به فروش می‌رسند اما خود این فراورده تا به امروز به همان شیوه سنتی تولید و عرضه شده است و هیچ گونه پیشرفتی چه به لحاظ فرمولی و چه از نظر کیفیت عرضه و بسته بندی نداشته و از جمله فراورده‌های صنعتی بسیار ابتدایی و تا حدودی در دست فراموشی می‌باشد. «معصومه ویک» کارشناس ایرانی پوست و زیبایی در سالیان اخیر در پی یک سلسله بررسی‌های آزمایشگاهی و دستکاری در ترکیب و نیز نوآوری در بسته بندی و بازاریابی، موفق به تولید و عرضه فراورده‌ای بر پایه سفیداب سنتی ایرانی، با نام تجاریِ BOA (بوآ) در بازار لوازم آرایشی و بهداشتی آمریکا شده است.
مواد اولیه:
پی گاو و گوسفند، دنبه، مغز حرام (نخاع)، پودر میل (این پودر را می تواند از فروشگاه های لوازم ساختمانی تهیه کرد یا از عطاری ها درخواست پودر سنگ میل نمود)
لوازم:
خمیر زن برقی، دیگ و دیگچه، اجاق گاز، چرخ گوشت و کارتک
مراحل کار:
پی، دنبه و مغز حرام را به صورت جداگانه با چرخ گوشت، چرخ می کنند، درون دیگ می ریزند و روی اجاق گاز ذوب می کنند. سپس پودر «میل» را درون خمیرزن ریخته و آب را اضافه می کنند و با خمیر زن هم می زنند تا خمیر شود. این مواد هر کدام میزان و نسبت خاصی دارند. مثلا برای 6 کیلو پودر «میل» 7 الی 8 سطل آب، 2 کیلو دنبه، 115 کیلو پی و 250 گرم مغز حرام استفاده می شود که از این میزان مواد در یک هفته حدود 36 کیلوگرم سفیدآب تولید خواهد شد.
پس از خمیر شدن پودر، به ترتیب دنبه پی و مغز حرام آب کرده را به خمیر اضافه می کنند و مرتب هم می زنند تا خمیری یک دست و صاف به دست آید به طوری که نه شل باشد و نه سفت و همچنین گلوله هم نداشته باشد. اگر به صورت تصادفی خمیر شل شود باید داخل کیسه ای ریخته شود تا آب اضافه اش گرفته شود و آماده کار شود.
پس از این مرحله، خمیر را با دست خوب ورز می دهند و آن را داخل تشت می ریزند و شروع به گلوله کردن خمیر می کنند. آن گاه این گلوله ها را جلوی آفتاب می گذارند تا خشک شود. اینک سفیدآب آماده استفاده است.
منابع:
- مصاحبه خانم زهرا داورپناه با خانم اقدس عسگری منتشر شده در دوهفته نامه فرصت شماره 93 صفحه 5
- ویکی پدیا
