حمل و نقل در پیشینه خمینی شهر
حمل و نقل و سیر تحول آن از استفاده از چهارپایان و گاری تا حضور وسایط نقلیه موتوری در شهر و شکل گیری نهادهای مرتبط با حمل و نقل مثل اتوبوسرانی موضوع این بخش از فضای دانشنامه است.
از آنجا که شهر و دیار ما نزدیک اصفهان قرار دارد به طور طبیعی اولین شهری که مردم به آن به دلایل مختلف در رفت و آمد هستند اصفهان می باشد. البته نجف آباد و گز و خورزوق و دولت آباد و حتی تیران هم از جمله مناطقی است که گفته ها و شواهد تاریخی نشان از ارتباط مردم شهر با آنها دارد ولی به هر حال سفرها به اصفهان و بالعکس پر رونق تر بوده و هست و حتی در دورانی که شهر از وسعت چندانی برخوردار نبود و درون شهر با پای پیاده و دوچرخه و چهارپا و بعدا موتور طی می شد گسترده تر بود
پیدایش دوچرخه در سده
اولین بار دوچرخه به همراه دو نوجوان ۱۵و ۱۶ ساله با شلوارهای کوتاه تا بالای زانو در پایتخت قاجار، توسط انگلیسی‌ها به نمایش گذاشته شد و تهرانیان قدیم آن را«مرکب شیطان» و از علایم ظهور دانستند.
قیمت بهترین، با دوام‌ترین و خوش رکاب‌ترین نوع دوچرخه از ۱۰ تومان شروع می‌شد و به ۱۵ تومان می‌رسید که قیمت لوازم اضافی آن از جمله قاب، ترک‌بند، بوق و امثال آن شامل دو تومان می‌شد. با رایج شدن دوچرخه، دکان‌هایی برای فروش و تعمیر دوچرخه باز شد. جعفر شهری، مورخ و نویسنده کتاب تهران قدیم، اولین دوچرخه‌سازی تهران را دوچرخه‌سازی حسین آقاشیخ در خیابان ناصریه (ناصرخسرو) می‌داند که بعد از آن دکانی نیز توسط شخصی ارمنی‌تبار به نام «ادیک» در خیابان منوچهری دایر شد.
با افزایش دوچرخه‌سواران در ۲۳ مرداد ۱۳۰۵، نظامنامه دوچرخه‌سواری در ۲۰ ماده در روزنامه‌های کثیرالانتشار تهران به چاپ رسید. به موجب این نظامنامه، احدی بدون جواز تصدیق نمی‌توانست با دوچرخه در شهر و حومه حرکت کند.
در سده نخستین بار دوچرخه به وسیله حاج علی محمد عسگری به این دیار آمد. با افزایش دوچرخهها در سده، حاج علی دکانی برای تعمیر آن اختصاص داد. دوچرخه های لاری انگلیسی و هرکولس، غزال، سه تفنگه، هامبر، بیرمنگام، بی اس آ همگی ساخت بریتانیا از دوچرخههای بازار بودند. مرحوم حاج قنبر غفورزاده در محله ورنوسفادران و مرحوم وکیل حسین در محله خوزان اولینهای این حرفه بودند.
در دهه 1320 تعداد دوچرخهها در شهر افزایش یافت و به وسیله اصلی رفت و آمد به اصفهان به ویژه توسط کارگرانی که در اصفهان کار میکردند، تبدیل شد. بسیاری از جوانان سدهی گواهی دوچرخه سواری دریافت و دوچرخه خریداری کردند. کسانی که قادر به خرید دوچرخه نبودند مجبور به کرایه دوچرخه میشدند. در سال 1327 حدود 12 هزار دوچرخه در شهر اصفهان شماره شده بود و در حدود بیست هزار نفر هم گواهینامه دوچرخه داشتند. یکی از منابع درآمدی شهرداریها در آن زمان اخذ عوارض از دوچرخه سواران بود.
وسایل حمل کالا
عمده حمل کالا توسط گاری هایي که یا توسط فرد به حرکت در می آمدند و یا گاری هایی که اسب داشتند صورت می گرفت. اسب ها عصرها از گاری جدا و گاری ها سر محل گذاشته و اسب ها به اصطبل برده می شدند و گاری ها وسیله ای برای بازی کودکان بود.
ماجرای سه پاچی علی موتوری
از اولین وسایل نقلیه موتوری ویژه حمل بار (سه پاچی) بود که یک طایر جلو و دو طایر عقب داشت و محل کوچکی برای گذاشتن بار داشت و با سرعت کم حرکت می کرد و یکی از افراد پیشکسوت در این مورد مرحوم علی موتوری بود و جالب اینکه از هر محل عبور می کرد بچه ها به پشت وسیله آویزان می شدند و علی مجبور بود از وسیله خود پیاده شود و بچه ها را فراری بدهد و کلی داد و فریاد کند.
پیشینه اتوبوس در سده
در سال 1318 برای فعالیت اتوبوس و حمل و نقل مسافر بین سده و اصفهان مجوز صادر شد و به این ترتیب علاوه بر درشکه چند دستگاه اتوبوس که از نوع اتوبوس های دماغدار و هندلی بودند بین سده و اصفهان فعال شدند وبرای آنها ایستگاهی مشخص شد. اواخر دهه 30 یکی دودستگاه اتوبوس شهروندان را که البته تعدادشان کم بود بین اصفهان و سده جابجا می کردند.چند سال بعد در اواخر دهه 1340 شرکت واحد اصفهان خط اتوبوس بین اصفهان و خمینی شهر دایر کرد که البته با فواصل زمانی طولانی و ایستگاه های متعدد از خیابان شمس آبادی به میدان امام رفت وآمد می کرئد و بلیط آن دو ریال بود.
تاسیس سازمان اتوبوسرانی شهرداری خمینی شهر
سازمان اتوبوسرانی خمینی شهر و حومه با چهار دستگاه بنز 302 در دو خط خمینی شهر اصفهان و خمینی شهر درچه تاسیس گردید که نقطه عطفی در تاریخچه حمل مسافر به حساب می آید. با شروع به کار این سازمان حمل مسافر به یارانه وابستگی شدیدی پیدا کرد از باب مثال مبلغ پیشنهادی کمک شهرداری به این سازمان در سال 95 حدود 2.5میلیارد تومان است. در سال 1372 تعداد اتوبوس ها به 25 دستگاه افزایش یافت، در سال 1374 دو خط جدید این بار درون شهری یعنی منظریه و هفتصد دستگاه تاسیس شد، در سال 1387 خطوط اصغرآباد و نبوی منش هم به خطوط قبلی اضافه گردید، در سال 1379 پایانه امیرکبیر واقع در خیابان امیرکبیر جنب منبع آب افتتاح شد، در سال 1381 پایانه قدس جنب سینما فرهنگ افتتاح شد، در سال 1382 بیست و یک دستگاه اتوبوس جدید خریداری شد در همین سال خط جوی آباد و طرح شبانه خمینی شهر اصفهان و میدان امام هفتصد دستگاه دایر گردید در این سال هیجده میلیون مسافر جابه جا شد. در سال 1384 هفت دستگاه جدید اتوبوس خریداری و تعداد آنها به 114 دستگاه رسید، در سال 1386 یازده اتوبوس کولر دار وارد ناوگان شد، ظرف 10 سال تعداد مسافران به سه برابر افزایش یافت، در سال 87 تعداد اتوبوس ها 131 دستگاه و تعداد خطوط به سیزده خط افزایش یافت، در سال 1390 تحول دیگری به وجود آمد و دریافت کرایه ها الکترونیکی گردید و بلیط های کاغذی جای خود را به کارت های الکترونیکی داد.
و در سال 1392 تعداد اتوبوس های فعال 85 دستگاه و 15 دستگاه فوق العاده، تعداد خطوط 13 و تعداد مسافر 65 هزار در روز که 24 هزار نفر در خط اصفهان جابجا می شوند و 15 هزار نفر به اصفهان رفته و 12 هزار نفر بر می گردند و هر پنج دقیقه یک بار اتوبوس به قصد اصفهان حرکت می کند. ساختمان اتوبوسرانی در بلوار توحید در پیج این بلوار دایر می شود . در تیر 1395 این ساختمان برای احداث میدان و خیابان آیت اله احمدی تخریب می شود و اتوبوسرانی به دو شاخ منتقل می شود.
سابقه استفاده از خودروی سواری در سده
در دهه 1330اولین اتومبیلی که به خدمت گرفته شد شورلت مدل 53 میلادی بود و سپس مدلهای 54 و 55 هم توسط مردم خریداری و در مسیر خمینی شهر به اصفهان و بالعکس به کار گرفته شد و سپس بنز 180 وارد گردید و بعدا فیات که زمانی تاکسی درون شهر اصفهان بود. بعد از فیات با تولید پیکان این ماشین انگلیسی هم در خدمت مسافرین قرار گرفت.
قدیمی ترین خیابان شهر خیابان امام جنوبی است. مسیر عبور به اصفهان از طریق خیابان امیرکبیر فعلی به دوراهی آتشگاه و خیابان آتشگاه به صارمیه و نهایتا خیابان طالقانی و گاراژ سده بود که بعدا مسیر رهنان به خیابان شریف هم آماده شد و نهایت خیابان کهندژ به صورت یک خیابان کم عرض احداث گردید که به مرور به بلوار کهندژ و یا شهید اشرفی تبدیل شد که مسیر اصلی فعلی می باشد. گاراژ سده در خیابان طالقانی نزدیک چهارراه شمس آبادی فعلی قرار دارد که نسبت به خیابان گودتر بود و دالان آن شیب داشت و هنوز هم وجود دارد، کرایه این گاراژ در آن زمان ماهی ده تومان بود ولی روزانه بیست تومان درآمد داشت.
رانندگان پیشکسوت
از رانندگان پیشکسوت و زحمت کش شهر می توان به آقایان رمضان خان، اکبر یاوری معروف به حاج خان و ذبیح ا... خان و اسماعیل جوهری و بعدا افرادی چون ثریا، سید تقی، خان احمدی اشاره کرد. یکی از رانندگان اولیه در حادثه ای که یکی از روحانیون شهر به دلیل قهر به قم رفته بود و افراد محلی برای بازگرداندن وی به قم رفته بودند در بازگشت در جاده قم اصفهان تصادف کرد و خود و چند سرنشین آن کشته شدند و در آن زمان از جمله حوادث نادر رانندگی در شهر بود و سر و صدای وسیعی به پا کرد. آقای اسماعیل جوهری که از پیشکسوتان رانندگان شهر و به اصطلاح خط سده بود که مدت چهل سال نماینده کل رانندگان شهر بوده و به سر و سامان دادن حمل و نقل مسافر بین دو شهر و نیز درون شهر می پرداخته و به دلیل دولتی نبودن و نیز نداشتن متولی و بیمه زحمات زیادی را متحمل شد
ایستگاه سواری ها در میدان امام بود و از طریق خیابان امام جنوبی به خیابان امیرکبیر فعلی رفته ولی برای جمع آوری مسافر در سطح شهرگردش می كردند. پمپ بنزین در خیابان طالقانی در سال 46 احداث شد. اطراف این منطقه و روبروی آن باغات از جمله باغات آلبالو قرار داشت و کارخانه یخ هم مقابل پمپ بنزین احداث گردید. بنزین در آن زمان لیتری شش ریال و کوپنی بود.
ایستگاه عوارضی
در محل عبور اتومبیل ها در خیابان امیرکبیر حدود هرستان (شیرخدا) یک ایستگاه عوارضی بود که از هر اتومبیل یک ریال عوارض دریافت می کرد که البته رسمی و دولتی بود و جالب اینکه برخی افراد شرور در مسیر عبور به نجف آباد که بعد از اصفهان از مسیرهای ارتباطی خمینی شهر با اطراف بود و با مسیر فعلی فرق می کرد در محل سید اشرف فعلی (جنب قبرستان گاردر) بین خیابان باغبان و خیابان سید اشرف یک عوارضی خودسرانه درست کرده بودند که جلوی عابرین را می گرفته و از این طریق و بهانه اخاذی می کرده اند.
اطلاعات بیشتر را از مطالب مرتبط کسب کنید
