تاریخ ماربین یا مهرین و مهربین، سده و خمینی شهر فعلی به عارضه طبیعی معروف به کوه آتشگاه و تاسیس بنای روی آن و تغییر و تحولات بعدی در این محدوده مرتبط است.
اسامی آبادیهای ماربین در منابع مختلف قدیم و جدید با اندکی تفاوت آورده شده است. با گذشت زمان مجموعه این آبادیها بلوک هفتم اصفهان و سپس دهستان و بخش ماربین خوانده میشدند. در نهایت مدت کمی پس از تشکیل شهرستان خمینی شهر تعدادی از این آبادیها به شهرداریهای نواحی اصفهان ملحق شدند. اسناد آورده شده سیر این تحولات را نشان میدهد.
عناوین اسناد:
1- سابقه بنای مهرین (آتشگاه فعلی).
قرن سوم / کتاب تاریخ پیامبران تالیف حمزه اصفهانی.
2- سابقه بنای آتشگاه.
قرن سوم / کتاب تاریخ پیامبران تالیف حمزه اصفهانی.
3- توصیف ماربین در کتاب نزهتالقلوب.
سال 720 خورشیدی.
4- توصیف ماربین در کتاب فرهنگ جهانگیری.
سال 979 خورشیدی.
5- شرح بلوک هفتم اصفهان.
دوران قاجار / کتاب تاريخ اصفهان، جابری انصاری.
6- واگذاری قریه محمودآباد و هنود(دهنو) از قراء خالصه بلوک ماربین اصفهان به همشیره بانو عظمی.(توسط یکی از شاهزادگان قجری)
سال 1272 خورشیدی( ۱۳۱۱ق) / ۱ برگ / آرشيو ملي ايران.
7- مصوبه تاسیس بخش ماربین.
19 بهمن 1326 / موزه اسناد شهرستان خمینیشهر.
8- تصویب و تبدیل دهستان ماربین به بخش ماربین.
سال ۱۳۲۸ / ۲۰ برگ / مرکز اسناد اصفهان.
9- معرفی سده در کتاب فرهنگ جغرافیائی ایران (جلد دهم) اواخر دهه 1320.
10- اطلاعاتی درمورد اوضاع اجتماعی٬ وضعیت جغرافیایی٬ سوابق تاریخی٬ کشاورزی و ... بخش ماربین.
سال ۱۳۲۹ / ۲ برگ / مرکز اسناد
11- جوابیه استانداری اصفهان به انجمن شهرداری سده در خصوص پیشنهاد تبدیل نام سده به همایونشهر.
سال ۱۳3۵ / ۳ برگ / مرکز اسناد اصفهان..
12- تعیین حدود شعاع شهر همایونشهر جهت تهیه و نصب علائم راهنمایی.
سال ۱۳۳۵ / ۵ برگ / مرکز اسناد اصفهان..
13- درخواست انجمن شهرداری سده برای تبدیل این منطقه به شهرستان بدلیل شایعه تبدیل فلاورجان و نجف‌آباد به شهرستان و جوابیه نماینده مجلس شورای ملی به این مسئله.
سال ۱۳۳۶ / ۳ برگ مرکز اسناد اصفهان..
14- نامه وزارت‌کشور به وزارت‌دادگستری در خصوص تغییر نام بخش سده به همایونشهر بنا به تقاضای اهالی شهر
سال ۱۳۳۷ / ۱ برگ / آرشيو ملي ايران.
15- صورت اسامی قراء همایونشهر و بخش‌ها و توابع.
سال ۱۳۴۱ ۲۵ برگ مرکز اسناد اصفهان..
16- به کار بردن نام خمینی شهر به جای همایونشهر در یک اطلاعیه.
دی 1357 / موزه اسناد شهرستان خمینی شهر.
17- تغییر رسمی نام همایونشهر و تشکیل شهرستان خمینی شهر.
اردیبهشت 1359 / موزه اسناد شهرستان خمینی شهر.
منبع: شاهین، محمدعلی، زبان اسناد، جلد اول، گفتمان اندیشه 1400 گروه اول
