محمدعلی شاهین
روزنامه نگار، پژوهشگر
فراز و نشیب ها ی خیابان کشی در سده
شهرداری و انجمن بلدیه سده در ابتدای کار با کمبودهای اساسی روبرو شدند که یکی از آنها نداشتن خیابان و جاده مناسب بین محلات سه گانه اصلی و در عین حال برای ارتباط با اصفهان بود. برای بررسی این مشکل در اردیبهشت 1313 گروهی از روسای ادارات به سرپرستی صور حاکم وقت اصفهان به سده آمده و تشکیل جلسه می دهند و به دنبال آن کشیدن خیابان و پیگیری احداث راه سده در دستور کار قرار می گیرد.
از حدود پنج سال قبل از این تاریخ در شهر اصفهان پس از تاسیس بلدیه احداث و بهسازی خیابان ها در دستور کار قرار گرفته و در جریان بود. در سال 1308 خیابان کشی ازچهار باغ به سمت شمال و به خارج شهر، و پیوستن خیابان سپه به میدان شاه تصویب می شود. در سال 1309 دو خیابان در دو طرف چهار باغ برای رفت و آمد کشیده می شود، در همین سال خیابان جوی شاه و خیابانی از سرپل حاج کاظم تا رودخانه و دیگری از دروازه تهران تا چهار سوق و لنبان کشیده می شود. در سال1310 آزاد سازی های خیابان خیام با بودجه 4هزار تومان در حالی که بودجه بلدیه اصفهان برای سال 1311مبلغ 9 هزار تومان پیشنهاد داده شده بود،آغاز و در سال1313 خیابان حافظ به پل خواجو وصل می شود. نقشه کشی این خیابان ها توسط یکی دو مهندس آلمانی که به آنها مسیو خطاب می شده و در مکاتبات تحت عنوان مهندس بلدیه آمده است صورت می گرفت. در این میان عمده نقشه ها توسط مسیو نیمسکر آلمانی طراحی می شد. وی در اسفند 1309 توسط میرزا حسین خان جلائی رییس بلدیه اصفهان و در جریان سفر او به تهران به هنگام مراجعه به اصفهان همراه می شود و به استخدام بلدیه اصفهان در می آید. او علاوه بر مهندسی خیابان ها و طرح های عمرانی در اصفهان.نقشه خیابان های فرعی شهرضا را در سال 1313 طراحی و در همین سال به سده اعزام می شود.
اعزام مسیو به سده
در همان ماه سفر حاکم اصفهان به سده در سال 1313 و تصمیم به خیابان کشی مهندس مسیو نیمسکر آلمانی برای بررسی تهیه و ارایه طرح اولیه خیابان ها به سده اعزام می شود. وی نقشه ها را طراحی و به حکمران می دهد و دو ماه بعد یعنی درتیر 1313 حکمران اصفهان مجددا برای بررسی اوضاع به سده می آید.
در همین ایام از طرف دیگر وزارت طرق طرح احداث راه اصفهان به تهران را در حال بر رسی داشته است و اخباری منتشر شده بوده که قرار است این راه از انوشیروان بگذرد. عده ای در جراید با این تصمیم مخالفت کرده و آنرا اشتباه بزرگ قلمداد کرده و معتقد بودند که این راه باید از سده گذشته و پس از عبور از کنار آتشگاه به اصفهان وارد شود.
در شهریور 1314 حکمران دستور جدیدی برای احداث خیابان در سده صادر می کند تا مسیر خیابان جدید را که ظاهرا به طرح قبلی اضافه شده بود مشخص کند. در همین سال خیابان اصلی نجف آباد تکمیل می شود. در ادامه این رفت و آمدها در نهایت مسیرها خیابان ها مشخص می شود و در شهریور 1315 حکمران اصفهان دستور می دهد تا به مالکین املاک در مسیر خیابان های سده اطلاع دهند تا برای تسویه مراجعه نمایند
در همین سال میسو برای طراحی خیابان در شهر محلات مامور می شود.
در آبان 1315 نام مهندس دیگری در ماجرای خیابان کشی در سده مطرح می شود وی انصاری مهندس بلدیه اصفهان بوده که برای بازدید از سده. مامور می شود.
وی چند روز بعد از حضورش در سده گزارش خود را از خیابان جدید سده تقدیم حکمران می کند./1192
دی 1315
در این ماه صور حکمران اصفهان و دبیر سیاقی معاونش سفر مجددی به سده برای پیگیری خیابان کشی در این منطقه انجام و از نزدیک امور را بررسی می کنند. این سفرهای پی در پی حکمران اصفهان نشان می دهد در مقابل احداث خیابان در شهر موانعی بوده که تنها مقامات ارشد استانی باید پیگیر اجرای آن باشند.
دی 1316
پس از سفر ماه قبل حاکم اصفهان و پیگیرهای وی در دی ماه اداره طروق اعلام می کند در صورتی که اهالی قیمت زمین ها را مطالبه نکنند و خیابان های خود سده را تسطیع کنند این اداره قبول می کند راه سده را بکشد. این دو پیشنهاد را شهرداری سده در جهت سرعت دادن به اصلاحات و عمران و آبادی منطقه می پزیرد.
اسفند 1316 دستور تخریب
یک سال پس از کش و قوس های ماه های پایانی سال 1315 فرماندار اصفهان همراه معاون، رییس طرق و مهندس شهرداری پس از بررسی راه نجف آباد وارد سده شده و دستور به خرابی مسیر خیابان های میخ کوبی شده سده و نیز احداث میدان وسیع در وسط آنها.می دهد.
به این ترتیب تخریب خیابان های چهار گانه با بیل و کلنگ و نیروی کارگر و استفاده از چهارپایان و گاری شروع می شود. گفته های شفاهی حاکی از آنست که از کردهای که به فرمان رضا شاه تبعید و در کاروانسرایی در محکمه اسکان داده شده بودند نیز استفاده شده است. این چهار خیابان از میدان به سمت شمال و جنوب و غرب و شرق شهر شروع به تخریب شدند که ارتباط سه محل را ممکن و در درون بافت قدیمی محلات نیز نفوذ کردند. خیابان شمالی تا پایان محله ورنوسفادران، جنوبی تا حدود میدان22 بهمن فعلی و پیوستن به راه سده، غربی تا حدود بلدیه شهر و شرقی تا میدان کاج فعلی در نظر گرفته شده بود. در جریان احداث خیابان ها چندین جلسه در سطح استان و نیز بازدید مقامات استانی از جمله تشکیل شورای بخش و حومه در تیر 1318 و سفر فرماندار اصفهان به سده برای بازدید چند طرح ساختمانی و دستور به توسعه فلکه در 19 خرداد 1319 اتفاق افتاد اما در عمل خیابان شمالی در حوالی دبیرستان عماد فعلی متوقف شد تا اینکه در نیمه دوم دهه 1320 با محوریت شخصی به نام علی ایرانژاد و کمک مردم محلی طرح که ظاهرا دیگر مرکز پیگیری چندانی برای آن نمی کرد ادامه و مسیر از انتهای محله ورنوسفادران جایی که اکنون میدان آزادی است شروع به آزاد سازی شد. در ابتدا نام خیابان شمالی ورنوسفادران، جنوبی سده، غربی پیمان و شرقی شیخ صفی انتخاب شد. انتخاب نام پیمان اولین نامگذاری بر پایه پیشینه و میراث و نکو داشت شخصیت ها در شهر به حساب می آید. آسفالت این خیابان ها و راه شوسه اصفهان به سده از آتشگاه به شهر در سالهای پایانی دهه 1330 یعنی حدود بیست سال بعد رخ داد.
فراز و نشیب های خیابان کشی در سده که تقریبا همزمان با اصفهان و نجف آباد و شهرضا شروع و مهندسین واحدی داشت و مقایسه این طرح ها در این چند شهر ازجمله سرعت پیشرفت آنها و دیگر مسایل حاوی درس هایی است که آموختن آنها یاور مردم و مدیران شهری برای توسعه شهر می باشد.
منابع:
شماره های مختلف روزنامه های آن دوران ازجمله اخگر
گفتگو با شاهدان محلی
