تعریف:
هنر ايجاد نقش برجسته بر سطح چوب از طريق كندن و جدا كردن زمينه طرح به وسيله ابزارهاي فلزي چون مغار را منبت كاري مي گويند .
پیشینه
كنده كاري چوب يكي از ارزنده ترين هنرهاي سنتي ايران است. از آثار تخت جمشيد پاره اي از كارهاي كنده كاري چوب ديده مي شود . در دوره مياني اسلامي پنج تا ده منبت كاري بر اساس طرحهاي هندسي، شيارهاي موازي، خط ثلث و اسليمي و ختايي به سبك ايراني وجود داشت . در دوره صفويان منبت كاري مانند ساير هنرهاي ديگر ايران رو به كمال رفت و منجر به خلق شاهكارهاي زيادي شد. در اصفهان مساجدي از عهد صفويان وجود دارند كه دربهاي شان هنوز دست نخورده و سالم باقيمانده است .
روش کار
در اين شيوه هنري استادكار طرح را به صورت چرمه و گرده ذغال بر سطح چوب منتقل كرده و سپس با ابزارهاي چون مغار نيم گرد، مغار سرتخت و ... ابتدا خطوط محيطي طرح را ايجاد و سپس به برداشتن زمينه مي كند عمق كنده كاري متناسب با كاربرد شي اي كه ساخته مي شود متفاوت است به عنوان مثال اگر كنده كاري بر شي ساخته شده جنبه تزييني داشته باشد اين ضخامت چند ميليمتر خواهد بود اما در صورتي كه شي مورد نظر قالبي چوبي براي چاپ قلمكار باشد عمق كنده كاري تا حدود پنج سانتيمتر نيز مي رسد . كنده كاري بيشتر روي چوبهايي انجام مي گيرد كه ضمن محكم بودن گره نداشته باشد ، گردو، آبنوس، گلابي و انواع چوبهاي جنگليازاین دسته چوب ها هستند . چوب گلابي در كارهاي ظريف استفاده مي شود ولي براي كارهاي بزرگتر و يا ساختتن ديس هاي چوبي بيشتر از چوب گردو كه آغشته به نفت شده است بهره مي گيرند، چرا كه نفت در چوب نفوذ كرده و سطح آن را براي كنده كاري نرمتر مي سازد . چوبي كه روي آن كنده كاري ميشود به وسيله گيره ثابت مي شود تا مغار به راحتي روي آن حركت كند . براي قسمتهاي مختلف از مغارهايي متناسب با طرح استفاده مي كنند تا به بهترين نحو ممكن نقش چوبي را شبيه به طرح اصلي درآورند. پس از كنده كاري زمينه و رسيدن به ضخامت مورد نظر مجدد روي قسمتهاي برجسته با نوك مغار و يا چاقوي تيز كه مخصوص كارهاي ظريفتر است نقش اندازي و با سمباده كاري نرم وصيقلي مي شود به اين عمل در اصطلاح سنتي كار چند سطحي مي گويند . در نهايت تمام سطح كار با روغن يا لايه اي از پلي استر آستر مي شود تا چوب به مرور زمان ترك نخورد و در مقابل رطوبت مقاوم باشد .
