آسیابها در پیشینه خمینی شهر
دل چو دانه،ما مثل آسیا
آسیا کی داند این گردش چرا
مولوی
بشر از دیرباز برای خورد کردن حبوبات و غلات به ویژه گندم از امکانات طبیعی محل زندگی خود مانند آب و باد استفاده میکرده است. ساخت آسیابهای آبی و بادی از ابتکارات استفاده از نیروهای طبیعی در راستای این هدف بوده است.
آسیاب آبی گونه‌ای از آسیاب است که نیروی جنبشی آن از راه جریان آب فراهم گردیده و بنابراین در مسیر عبور آبها بنا میشده است. با استفاده از این نیرو سنگ های آسیاب به حرکت درآمده و دانه ها بین آنها خرد و آرد میشدند تا برای پخت استفاده شود. در ایران تقریباً در هر شهر و آبادی بزرگ در قدیم آسیاب آبی وجود داشته است.
آسیابِ بادی یا آس باد نوع دیگری از آسیاب است که نیروی جنبشی آن با وزش باد فراهم میگردیدهاست. آس باد رواج محدودتری از آسیابهای آبی داشته است و در ایران بیشتر محدود به منطقه سیستان بوده که از بادهای ۱۲۰ روزه با سرعت مناسب بهره مند است. به همین دلیل فعالان اجتماعی در سیستان به دنبال ساخت نمادی از آسیاب بادی در یکی از میدان‌ها سیستان برای ثبت این واقعیت بزرگ در تاریخ و حافظه تاریخی ایرانیان و آگاهی جوانان و افزودن جاذبه ای گردشگری به منطقه می باشند.
در آبادیهای ماربین آسیابها از نوع آبی بوده و بر روی مسیر عبور آب و یا همان مادیهای منشعب از زاینده رود وجود داشته است. از عنوان طاحونه نیز برای آسیاب استفاده می شده است. تعداد آسیابهای منطقه ماربین روشن نیست. بر پایه گفته ها و نیز وقفنامه ها به محل تعدادی از آنها میتوان پی برد.
مثلا در مسیر مادی گبر هفت آسیاب با عناوین آسیاب کوشک، آسیاب برج، آسیاب کلوخ، آسیاب میان کوه، آسیاب زنگی یا سلیمان، آسیاب سر چهارو و آسیاب خوشاب وجود داشته است. در سال 1351، طاحونه خوزان توسط مالک آن وقف عزاداری شده است که نشان از آسیابی در این محل دارد.
آسیاب میان دوکوه:
یکی از آسیابهای آبی منطقه که از آن یاد میشود آسیاب میان دوکوه است. آسیاب مذکور بر روی مادی گبر در محلی که نهر مذکور بین دو عارضه طبیعی کوکوچی و کوه حاشیه میدان دام فعلی عبور و به ورنوسفادران وارد میشد ساخته شده بود که دیگر اثری از آن نیست. در وقفنامه ای با تاریخ سال 1302 مربوط به مسجد آقا علی اکبر به وقف یک قطعه ملک به مساحت 12 جریب واقع در محاذیه(مجاور) طاحونه که احتمالا همان آسیاب میان دوکوه است اشاره شده است.
