فکر اتحاد لباس یا متحدالشکلکردن البسه از اواخر دوره قاجار توسط عده ای در نشریات و جراید، مطرح می شد. اجرای آن از سال 1296 به صورت غیر رسمی شروع گردید ولی در عمل با مشکلاتی مواجه گردید. نهتنها مردم در مقابل این تصمیم ایستادگی کردند، بلکه بعضی از دولتمردان هم حاضر به پذیرش آن نبودند.
بعد از آنکه رضاشاه به سلطنت رسید، به عملیکردن این فکر با دستورات شخصی مبادرت کرد و وزارت داخله و ماموران دولتی در شهرستانها را به اجرای سیاست استعمال لباس متحدالشکل، به ویژه بر سر نهادن کلاه پهلوی، موظف نمود. این رویه از اوایل سال 1306.ش شدت بیشتری پیدا کرد و هرگاه در جایی اجرا میشد همراه با جشن میشد. با این وجود در عمل مردم عادی، در مقابل این تصمیم دولت ایستادگی میکردند که موجبات در گیریها و تنش هایی را فراهم میکرد. تداوم شرایط و نیز تذکرات دولتمردان در مورد غیرقانونی بودن اقدامات دولت.حکومت را وادار کرد تا با تهیه لایحهای و تقدیم آن به مجلس شورای ملی، اتحاد لباس را به صورت قانون درآورد. پس از کش و قوسهایی لایحه متحدالشکل نمودن البسه اتباع ایران در داخله مملکت در مجلس با دو فوریت مطرح و پس از سخنان موافقان و مخالفان در چهار ماده در دی 1307 تصویب شد. طبق مفاد یکی از مواد روحانیون با شرایطی از اجرای این قانون معاف شدند. قانون مذکور و نظامنامه بهتدریج تغییر یافت، از جمله محدثین و نیز طلاب فقه و اصول، میبایست پس از دادن امتحان و تحصیل تصدیق از وزارت معارف، جواز استفاده از لباس روحانی و معافیت از لباس متحدالشکل را به دست میآوردند. با تدوین نظامنامه اتحاد لباس، ماموران نظمیه در شهرستانها و ایالات، مامور اجرای این نظامنامه شدند.
در مطبوعات اصفهان از روند تغییر لباس و اقدامات مامورین برای یکسان کردن لباس مردم، چه قبل از تصویب قانون و چه بعد از آن اخبار و گزارشهای متعددی وجود دارد. در یکی از این گزارشها آمده: امیدواریم همزمان با تغییر لباس، فکرها نیز عوض شود. برای اجرای قانون مذکور در مقاطع مختلف گاه پیگیریها شدت و گاه کاهش مییافته است. مثلا قبل از مسافرت رضاهشاه به اصفهان در سال 1308 اجبار به تغییر لباس شدت میگیرد. عناوین اخبار و اسناد استعمال لباس متحدالشکل چنین است:
عناوین اسناد:
1- جشن اتحاد لباس یهودیان اصفهان
آذر 1307 / روزنامه اخگر شماره.26.
2- تصویب قانون متحدالشکل نمودن البسه اتباع ایران در داخله مملکت
6 دی ماه 1307 / مصوبات مجلس شورای ملی.
3- بالا بودن دستمزد خیاط ها برای دوخت لباس پهلوی و ناتوانی عده ای از تهیه این نوع لباس.
اسفند 1307 / روزنامه اخگر شماره 93.
4- اعلام برخورد با کمال رافت توسط حکومت اصفهان برای صدور جواز لباس با طبقات سه گانه مجتهدین،امامان جماعت و محدثین.
فروردین 1308 / روزنامه اخگر شماره 99.
5- برپایی جلسات امتحانی طلاب و مدرسین در اداره معارف اصفهان برای صدور جواز لباس.
فروردین 1308 / روزنامه اخگر شماره 101.
6- قبولی 320 نفر از روحانیون در امتحان اداره معارف و مردودی 12 نفر.
اردیبهشت 1308 / روزنامه اخگر شماره 124.
7- اعلان نظمیه اصفهان مبنی بر ممنوعیت پوشیدن عبا و قبای راسته و بستن شال به استثنای طبقه مصرحه در قانون و اجازه تهیه پالتو با پارچه های قباهای مندرس نشده.
مهر 1309 / روزنامه اخگر شماره 445.
8- تشکیل کمسیون جواز در اداره حکومتی برای مراجعه مجدد دارندگان لباس جواز غیر متحد.
اسفند 1309 / روزنامه اخگر شماره 518.
9- جلسه تغییر لباس یکی از روحانیون اصفهان با نام صدرالاسلام و اعلام آمادگی دو نفر دیگر از معممین برای تغییر لباس خود و اعلام حکمران اصفهان برای تهیه لباس پهلوی برای آن دسته از معممین که بخواهند تغییر لباس بدهند.
اسفند 1309 / روزنامه اخگر شماره 527.
10- اتمام مهلت جوازهای موقت ارفاقی به روحانیون برای استفاده از پوشش عبا و عمامه و لزوم کنار گذاشتن عمامه.
مرداد 1310 / روزنامه اخگر شماره 625.
11-شکایت عدهای از معممین توابع اصفهان از عدم صدور جواز و متحدالمال در خصوص لغو جوازهای موقتی و ارفاقی اجرای تغییر لباس
سال۱۳۱۰ / ۳۴ برگ / آرشيو ملي ايران.
12- اعتراض روحانیون به رایهای صادره کمسیون جواز و تشکیل کمسیون رسیدگی.
آبان 1310 / روزنامه اخگر شماره 674.
13- اجبار اهالی سده به لباس متحد الشکل توسط امنیه.
10 مهر 1312 / روزنامه اخگر شماره 882.
14- ملزم نمودن بلدیه درمورد استفاده نمودن از لباس متحدالشکل
سال ۱۳۱۲ / ۱ برگ / مرکز اسناد اصفهان.
15- تعیین مامور جهت نظارت بر امر متحد الشکل نمودن البسه در سده.
سال ۱۳۱۳ / ۲ برگ / مرکز اسناد اصفهان.
16- ملزم نمودن مامورین پستهای شعبه عوارض سده به لباس متحدالشکل.
سال ۱۳۱۳ / 1 برگ / مرکز اسناد اصفهان / شناسه سند ۹۷/۳۳۹/۸۰۳.
17- اعزام امنیه به فروشان سده جهت رسیدگی به وضعیت البسه.
سال 1313 / مرکز اسناد اصفهان.
18- اجرای قانون متحد الشکل کردن البسه در سده و دستور به استفاده از کلاههای تمام لبه توسط مردم و کارمندان دولت.
سال ۱۳۱۴ / ۴۷ برگ / مرکز اسناد اصفهان.
19- دستور به صنف کلاه مال سده در مورد تهیه کلاه تمام لبه و ارزان جهت رعایا.
سال ۱۳۱۴ / 1 برگ / مرکز اسناد صفهان.
20- راجع به بررسی جواز لباسهای معممین سده.
سال 1314/ 11 برگ / مرکز اسناد اصفهان.
21- برگزاری جشن کلاه به مناسبت تغییر کلاه در خانه کدخدای خوزان.
شهریور 1314 / روزنامه اخگر شماره 1067.
22- آخرین جلسه کمسیون عمامه سده.
آبان 1315 / روزنامه اخگر شماره 1191.
23- تغییر لباس تعدادی از معممین و پوشیدن لباس رسمی از جمله سید عبدالعلی عقدایی، رضا صدر هاشمی و حاجآقا سدهی ابطحی.
تیر 1316 / روزنامه اخگر شماره 1256.
از کتاب زبان اسناد جلد اول از مهربین تا تشکیل شهرستان خمینی شهر، محمدعلی شاهین.گروه 10