مستندات تاریخی نشان می دهد شيعيان به صورت جمعی ونوحه خوان وبا تشكيلات به زيارت قبر شهدای کربلا می رفتند.
اما پيدايش عزاداری رسمی وعلنی برامام حسين (ع) از زمان آل بويه شكل گرفت. معزالدوله حاکم آل بويه در سال 352 هـ . ق دستور داد كه مردم در روزعاشورا گرد يكديگر برآيند واظهارحزن وعزاداري نسبت به امام حسين (ع) كنند. در اين روزبازارها بسته شد، خريد و فروش موقوف گرديد، قصابان گوسفند ذبح نكردند، هريسه پزها، هريسه (حليم يا آبگوشت) نپختند، مردم آب ننوشيدند، در بازارها خيمه برپا كردند و برآنها پلاس آويختند، زنان بر سروروی خود می زدند.
سیر تاریخی عزاداری درایران
پس از رسمی شدن عزاداری سالار شهیدان توسط آل بويه درایران کم وبیش وبا فرازنشیبهای عزاداریها تاکنون ادامه یافته است. در زمان صفويان ازآنجايی كه مذهب رسمی، شيعه دوازده امامی بود مراسم عزاداری در ماه محرم و روزعاشورا انجام می گرفت. زندیه به ویژه کریمخان درروزعاشورا مراسم عزاداری را برپا می کرد.
در دوران قاجاريه به خصوص درعهد ناصرالدين شاه عزاداری ها گسترده شد و مراسم ديگر منحصر به روزعاشورا نبود و دهه اول محرم ، 19 تا 23 رمضان و 28 صفر نيز به آن اضافه شد. دراین دوران تکیه تکیه دولت، با فرمان ناصرالدین شاه در سال ۱۲۴۸ خورشیدی توسط معماراستاد «حسینعلی مهرین» برای برگزاری مراسم عزاداری شهدای کربلا با معماری خاص ساخته شد. شاه قاجار در دهه اول محرم در تكيه دولت حاضروسالانه مبلغ پنجاه هزارتومان برای برگزاری مراسم خرج می شد.
در عهد پهلوی ابتدا رضا شاه مجلس روضه خوانی و عزاداری برپا و دسته قزاق ها را راه می انداخت و گِل بر سر می مالید امّا بعد ازگذشت چند سال، از برگزاری مجالس و مراسم عزاداری جلوگيری كرد. به این ترتیب روضه خوانی و عزاداری به صورت پنهانی برگزار می شد. عده ای پايه و بنيان هيات ها را مربوط به این دوران می دانند.
در زمان محمد رضا شاه، عزاداری آزاد ولی خروج دسته جات منحصر به سه روز تاسوعا و عاشورا و يازدهم محرم بود و طرح مسایل سیاسی در این مراسم ممنوع بود.
درابتدای انقلاب وقفه ای در عزاداری به شکل سنتی به وجود آمد ولی مدتی بعد به همان شکل سابق برگشت و در سالهای بعد به ویژه در دهه 1380 تعداد هیاتها افزایش یافت.
تاريخچه پيدايش هيات های عزاداری
منظوراز هيات های عزاداری، نوعی تشكل مذهبی برای عزاداری و روضه خوانی ائمه عليهم السّلام به ویژه برای امام حسين(ع) و یارانش و به طور خاص در ايام عاشورا است. بنابراین هیات نوعی سوگواری گروهی است که آنرا مردم هر محله و گاه در سطح وسیع تر در روستا و شهر تشكيل می دهند. اين هيات ها دارای تمام خصوصيات يك گروه اجتماعی است و هر کدام نام ، پرچم و علامت خاص دارند. هيات ها دارای تقسيم كار درونی هستند.
قدمت هیات های عزاداری در کشور
از قديم ترين هيات های موجود در تهران هيئت محبان حسين تاسيس 1322 و هيات احمدی تاسيس 1324 ذکر شده است. در سال 1376 مجموع هیات های استان تهران حدود هشت هزار اعلام شد.
سابقه عزاداری و هیات ها در شهرستان:
سیر عزاداری در این دیار نیز تابعی از سیر آن در کل کشور است. وقف نامه هایی که موقوفه برای برگزاری مراسم عزاداری و هزینه زایران امام حسین (ع) اختصاص یافته به همراه تاریخ بنای تکای محلات مختلف سده و دیوان شاعران که مرثیه سرایی کرده اند، وعاظ کشوری و شهرستانی که نامی از آنها باقی مانده است و تاریخ ساخت ابزار لازم در عزاداری ها، اسناد و شواهد و آثار موجود هستند که برای یافتن قدمت عزاداری در این منطقه کمک می کنند.
تعداد هیات های مذهبی شهرستان بین 300 تا 350 برآورد می شود که در سال 1396 تنها ۷۰ هیات در سازمان تبلیغات اسلامی ثبت مشخصات کرده اند. زمان تاسیس یک هیات اولیه در شهر با نام مهدوی در اواخر دهه 1330 ذکر می شود.
منابع:
حجة‌الاسلام جواد محدثي ، تاریخ هیات ها
۲۳۰ هیئت مذهبی در خمینی شهر مجوز ندارند، صاحب نیوز؛30 شهریور1396
سالمی، محمدصادق، تاریخچه پیدایش هیئت‌های عزاداری در ایران
اطلاعات بیشتر از مطالب مرتبط
