ساختار دستوری و واژه نامه زبان گزی
نگارنده: محمدعلی یزدانی گزی
زبانی که مردم مناطق مرکزی ایران در بسیاری نقاط با تفاوتی اندک از جمله خمینی شهر، گز برخوار، نطنز، خوانسار، میمه، اردستان، نایین، کوهپایه، تودشک، جرقویه، خورزوق و کمشجه با آن محاوره می کنند به عقیده بسیاری ریشه در زبان های باستای ایران از جمله زبان باستان دوران هخامنشی و پهلوی دوران ساسانی دارد که خود ریشه در زبان های آریایی دارند. زبان مذکور که بعضی آن را گویش می پندارند در مکان های مختلف معمولا به نام همان محل نامیده می شود مثلا در گز برخوار زبان گزی ولی در شهر ما ولاتی نامیده می شود.که منظور زبان ولایتی و یا همان محلی می باشد. این زبان توسط محققان مختلف از جمله در گز در سال 1314 بیلی انگلیسی، 1316 ویلهم آیلرس آلمانی، دکتر اسماعیلی در 1374 و ... مورد پژوهش قرار گرفته است. به هر حال اگر این زبان را باستانی و اصیل به حساب آوریم حفظ آن مدیون مردمان شهرک ها و روستاهای نواحی مرکزی و غربی ایران یا پهله قدیم و عراق عجم است.
کتاب ساختار دستوری و واژه نامه زبان گزی که در 535 صفحه انتشار یافته با طرح مطالب مذکور سعی کرده ریشه این زبان، دلایل ماندگاری و مناطق جغرافیایی آن را برای خواننده روشن سازد و پس از این مقدمه 75 صفحه ای وارد دستور زبان گزی در بخش 2 شود تا خواننده انواع افعال و مصدرها و ضمایر را بشناسد و آن گاه بتواند از واژه های زبان گزی که در بخش 3 آمده است بهره گیرد . محمد علی یزدانی گزی پژوهشگر و نویسنده کتاب ساختار دستوری و واژه نامه زبان گزی در این بخش متذکر می شود که خط مخصوص این زبان بعد از اسلام از بین رفته و بعضی لغات در تلفظ با خط عربی فارسی دچار اشکال می شود، تعداد لغات بیگانه در این زبان بسیار کم است و اگر مورد ی هم وارد شده به شکل ساختار این زبان در آمده است.
در برخی از لهجه های شهرهای مرکزی مثل اصفهان مشابهت هایی بین تلفظ آن ها با واژه های این زبان وجود دارد. زبان مورد بحث چه قبل از اسلام و چه بعد به زبان پهلوی مشهور بوده و در مراحلی به زبان های محلی یا ولاتی معروف است چنانچه در خمینی شهر هم این زبان که در محلاتی از آن هنوز استفاده می شود به ولاتی که همان ولایتی یا محلی است معروف است به هر حال کتاب معرفی شده می تواند مورد استفاده محققین و کاربران زبان ولاتی در خمینی شهر قرار گیرد.
