کوشک حاج مهدی زهتاب
مالک اولیه: حاج مهدی زهتاب
دوره تاریخی: اواخر قاجار
مرمت : سال 1398 و 1399
تاریخ ثبت در آثار ملی ایران: 24 شهریور 1393
شماره ثبت: 32766
نشانی: خمینی شهر خیابان شریعتی شمالی کوچه مجتبی کریمی شماره 61
خمینی شهر خیابان بوعلی کوچه جنب بیمارستان
تاریخچه
حاج مهدی زهتاب تاجر روده و زه تجارت خانهای در اصفهان به منظور فروش و صادرات زه به کشورهای خارجی دایر کرده بود. وی دو خانه در اصفهان و خانهای بزرگ در راسته زهتابهای خوزان و یک باغ بزرگ درابتدای این راسته در مرز بین زمینهای ورنوسفادران و خوزان داشت. پسرهای قربانعلی و حسین نام داشتند. حاج مهدی برای قربانعلی خانهای را که اکنون به عنوان خانه هنرمندان نامیده می شود بنا نمود و حسین در خانه اصلی وی که خانهای اعیانی بود زندگی میکرد.
در باغ حاج مهدی با حدود 4000متر مربع مساحت کوشک دو طبقهای احتمالا در اواخر دوره قاجار ساخته شد. این کوشک به زمینهای کشاورزی و باغات اطراف آن مشرف بود. در جریان احداث خیابان کوروش در اوایل دهه 1350 خانه مجلل حاج مهدی در مسیر این خیابان قرار گرفت و حسین به کوشک باغ حاج مهدی نقل مکان کرد. به این ترتیب از اوایل دهه 1350 این مکان مسکونی شد. در تحولات بعدی مالکین جدید و وراث چندین خانه در زمینهای باغ احداث کردند و کوشک به خانهای مستقل با مساحت 350 متر مربع و حدود 250 مترمربع زیر بنا تبدیل گردید. خانه که مهریه مرحمت عروس حاج مهدی بود، در دهه 1390 متروکه و در معرض تخریب قرار گرفت تا اینکه آقای مجید زهتاب به دلیل علاقه شخصی به حفظ میراث و فرهنگ شهر تصمیم به ثبت اثر در فهرست آثار ملی ایران و مرمت آن گرفت. خانه طی دو سال با نظر مهندسان مرمت و اداره میراث با حفظ مشخصات بنای اولیه به هزینه آقای زهتاب مرمت گردید. بنای مذکور داری چهار اطاق در دو طبقه است که هرکدام به واحدی مستقل برای اقامت تبدیل شده است. برون گرا بودن بنا و داشتن چهار ایوان کوچک و بزرگ و نیز پیوست تاریخی آن به کهن پیشه زهتابی و تاریخ شهر از ویژگیهای این خانه میباشد. بایستی توجه کرد خانههای قدیمی شهر درونگرا هستند و این خانه در بین آنها که البته به قصد کوشک در یک باغ ساخته شده است برونگرا میباشد.
نوشتهای قدیمی از فردی به نام ( نامی) وجود دارد که در آن به راسته زهتابها اشاره کرده و محدوده آنرا از کوشک و واره تا کوچه تاپو سازان آورده است.
نامی نوشته است: زه یا ژی را زهتابان از رودهی گاو و گوسفند میگیرند. زهتابان خوزان راستهی بزرگ در بوستان سهم خوزان داشتند و از تجارت زه کارشان رونق داشت. زهتابان برای خود مسجد و ایوان داشتند.
از کوشک و واره تا کوچه تاپو سازان خانه زهتابان بود. همه خانه باغ و بزرگترین خانه را باغ چهارصفه میگفتند بزرگ زهتابان میرزا عباس بود که دیوان داشت و ایوان و نماز گاهی کوچک. کار زهتابان چون دباغان بر لب جوی است. اسباب دستشان چوب خیزران است.
این بنا پس از مرمت به عنوان اقامتگاه سنتی در دسترس مردم و گردشگران و فرهنگ دوستان میباشد.
