پیشینه
این شهرستان از تبدیل بخش ماربین در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی به شهرستان و تغییر نام مرکز آن یعنی همایونشهر به خمینی شهر شکل گرفت.
شورای انقلاب جمهوری اسلامی در جلسه 5921 در تاریخ 21 اردیبهشت 1359 بنا به پيشنهاد وزارت كشور و به استناد تبصره 2 ماده قانون تقسيمات كشوری بخش ماربين را از شهرستان اصفهان منتزع و تبديل به شهرستان به مركزيت خمينی شهرکرد.وزارت کشور - شماره 2284 - تاریخ ابلاغ 1359.3.4
در ابتدای تبدیل بخش ماربین به شهرستان هیچگونه تعییر جغرافیایی در منطقه رخ نداد اما چند سال بعد از تشکیل شهرستان. از سال 1362 بر اساس ماده 17 و تبصره های مربوطه آیین نامه اجرایی قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری جمهوری اسلامی ایران مصوب 15 تیرماه 1362 مجلس شورای اسلامی انتزاع بخش هایی از شهرستان نوپای خمینی شهر شروع گردید و حدود 31 آبادی از آبادیهای ماربین که با توسعه اصفهان به آن نزدیک بودند به شهر اصفهان پیوستند و بعدا با شکل گیری شهرداری های مناطق در اصفهان در حوزه این شهرداری ها واقع شدند.
مصوبه 10تیر 1366 در باره شهرستان خمینی شهر
هیأت وزیران در جلسه مورخ 1366.4.10 بنا به پیشنهاد وزارت کشور به استناد ماده 13 قانون تعاریف و ضوابط‌ت قسیمات کشوری مصوب تیر ماه سال 1362 مجلس شورای اسلامی، تعداد3 دهستان شامل روستاها، مزارع و مکانها در محدوده جغرافیایی معین تصویب می کند این دهستانها عبارت بودند از:
1 - دهستان ماربین علیا به مرکزیت روستای کوشک شامل:کوشک، اصغرآباد، تیرانچی و فیض‌آباد تیرانچی
2 - دهستان ماربین وسطی به مرکزیت روستای آدریان شامل:آدریان، هرستان، کرتمان، قلعه امیریه و ولاشان
3 - دهستان ماربین سفلی به مرکزیت روستای جوی‌آباد مشتمل بر 10 روستا، مزرعه و مکان شامل:
جوی‌آباد، وازیچه، قلعه چهارم، احمدآباد، جعفرآباد، دستجرد قداده، قلعه صدراعظم، مزرعه خوش‌آب، امامزاده سید‌محمد و دانشگاه صنعتی.
در اولین سرشماری پس از تشکیل شهرستان یعنی سال 1365 جمعیت شهرستان 230249 نفرثبت شد در این سال درصد شهرنشینی6/72 درصد و روستا نشینی 4/27 درصد و نرخ رشد جمعيت 73/4 در صد بوده است.
در سالهای بعد به دلیل توسعه آبادی ها و افزایش جمعیت و درخواستهای محلی در سال 1372 کوشک به شهر تبدیل و دیگر روستاها یکی پس از دیگری به شهرهای خمینی شهر و درچه پیوستند و تنها روستاهای اصغرآباد، تیرانچی و قلعه امیریه مستقل ماندند .
بر اساس تقسيمات كشوری سال 1390 شهرستان دارای
176 كيلومترمربع مساحت بوده که شامل یک بخش،3 شهر،3 دهستان و 14 آبادی می باشد و پنج آبادی آن دارای سكنه و 9 آبادی خالی ازسكنه است. در این سال 90735 خانوار با جمعیتی بالغ بر311629 نفر که 160809 نفر آنها مرد و150820 نفر آنها زن بودند در منطقه زندگی می کردند. از این جعیت7 /96 درصد شهرنشين و 3/3درصد روستا نشین بوده اند که از متوسط شهر نشینی استانی حدود 12 درصد بیشتر است. تراکم جمعیت 1771 نفر بر کیلومتر مربع است درحالی که این میزان در استان46 نفر برکیلومتر مربع آمار داده شده است. با تبدیل روستای اصغرآباد به شهر در سال 1391 تعداد شهرهای شهرستان به 4 مورد افزایش یافت.
سالنامه آماری شهرستان خمينی شهر، 1390 بر اساس اطلاعات- مركزآمار ايران.
موقعیت جغرافیایی
شهرستان خمینی شهر با مساحتی برابر302/175 کیلومتر مربع، در منطقه بلوک ماربین و در 12 کیلومتری شمال غربی اصفهان واقع شده و از شمال به شهرستان برخوار و میمه، از شرق و شمال شرقی به شهرستان اصفهان، از شمال غربی و غرب به شهرستان نجف آباد و از جنوب و جنوب غربی به شهرستان فلاورجان و رودخانه زاینده رود محدود می شود.
نواحی شمال و شمال غربی کوهستانی و جنوبی و خاوری آن را دشت هموار پوشانیده است. ارتفاع شهرستان از سطح دریا، حدود تا 1602متر است که 18 متر از اصفهان مرتفع تر می باشد.
در این ناحیه شاخه‌هایی از زاینده رود به صورت مادی های قدیمی و کانال آب رسانی مورد استفاده قرار می‌گیرد و ۱۳۰ حلقه چاه عمیق و ۶۰ حلقه چاه نیمه عمیق، در منطقه حفر شده است.
شهرها و روستاهای شهرستان
شهرستان خمینی شهر دارای چهار شهر خمینی شهر، درچه، کوشک و اصغرآباد و دو روستای تیرانچی و قلعه امیریه می باشد. پیشینه شهرها و روستاهای شهرستان جداگانه در بخش شهرها در دسترس است.
نقل از کتاب نام ها و نشانه ها، فصل پنجم، محمدعلی شاهین