آشنایی مختصر و اطلاعات پراکنده و گاه مخدوش از پیشینه پزشکی منطقه، این انگیزه را به وجود آورد تا با پژوهشی چندین ساله از طریق گفتگو با بازماندگان حکیمان و یافتن اسناد و مدارک مختلف، اطلاعات قبلی را راستی آزمایی کرد و همزمان بر آن اطلاعات افزود. به مرور زمان مشخص شد که پیشینه پزشکی در منطقه، درخشان است و به قول مرحوم دکتر یقینی، پژوهشگر حوزه تاریخ پزشکی منطقه اصفهان، سده در این زمینه نه تنها خود کفا بوده بلکه پذیرای بیمارانی از دیگر نقاط بوده است، چرا که حکیمان کار بلد و برجسته ای چون حکیم سدهی داشته است. حکیمان سده با تحولات روز پیش میرفتند به شکلی که در امتحانات طبابت شرکت و مجوز از وزرات معارف دریافت و تحت عنوان طبیب مجاز به درمان بیماران مشغول بودند. از سوی دیگر تعدادی از فرزندان این دیار با وجود شرایط نامناسب بارسفر بسته و به آموختن علم پزشکی در دارالفنون و مدرسه طب به عنوان تنها مرکز علمی و دانشگاهی ایران پرداختند. اما به این هم بسنده نکرده راهی دیار فرنگ شده و در دانشگاه های معتبر دنیا مشغول تحصیل و تحقیق در پزشکی و علوم وابسته شدند. سیدمحمد و سیدحسن میردامادی و میرحامدحسین سیادت در صدر این افراد قرار داشتند. آنها در اروپا بر اندوخته های خود افزوده و با علم روز آشنا شدند، سپس به کشور برگشتند و بنیانگذار رشته های نوین علوم پزشکی چون میکروب شناسی، سرم شناسی، تولید واکسن، طب عفونی و بیماریهای واگیردار گردیدند. این بزرگان دانشکده ها و گروه های پزشکی جدیدی در دانشگاه های مختلف کشور بنیاد نهادند و همزمان با تحقیق، چندین عنوان کتاب درسی پزشکی تدوین و صدها دانشجو تربیت کردند. برخی از آنها از درمان بیماران هم غافل نشدند.
این شکوفایی استعدادها در علوم پزشکی و خدمات صادقانه به همنوعان همچنان تداوم یافت و در هر دورانی برگی زرین به تاریخ پزشکی در منطقه افزود، به شکلی که در حال حاظر تعداد زیادی تحصیل کرده در علوم پزشکی از فرزندان این دیار با تخصص های مختلف شکوفا شده اند که از بین آنها پزشکان، اساتید و پژوهشگرانی در سطح کشور و حتی دنیا مطرح هستند.
این یافته ها سبب شد تا ویژه نامه ای تحت عنوان «روزی روزگاری درمحکمه» از پیشینه پزشکی خمینی شهر با سعی و کوشش سرکار خانم لیلا پیمانی همراه دوهفته نامه فرصت شماره 195 در تاریخ 14 آبان 1395 به چاپ برسد.
در سال ،1401 کتابی با عنواتن سرگذشت پزشکی، پژوهشی در سیر تحول بهداشت و درمان در پیشینه خمینی شهر، در 284 صفحه انتشار یافت. این کتاب را محمدعلی شاهین نگارش کرده است و دارای هفت فصل با این عناوین است:
فصل اول
مروری بر تاریخ پزشکی در ایران و ماربین
فصل دوم
حکیمان سده
فصل سوم
نخستین دانش آموختگان در علوم پزشکی نوین
فصل چهارم
مامایی و زنان و زایمان
فصل پنجم
داروخانه داری
فصل ششم
بهیاری و پرستاری
فصل هفتم
زیرساخت ها و مراکز بهداشتی درمانی
علاقه مندان به پیشینه موضوع بهداشت و درمان می توانند به این کتاب مراجعه نمایند.
