تاریخچه نشر اخبار و رسانه در پیشینه خمینی شهر
محمدعلی شاهین
روزنامه نگار، پژوهشگر و نویسنده
اشاره: یکی از شاخص های مهم ارزیابی رشد فرهنگی در هر منطقه، میزان انعکاس اخبار، روزنامه خوانی و تعدد، تنوع و چاپ نشریات در آن منطقه است.
به منظور آشنایی با سابقه این شاخصها در شهرستان، در مطلب پیش رو تاریخچه "نشر اخبار"، "خبرنگاری" و "نشریات" را از سده تا خمینی شهر مورد بررسی قرار می دهیم.
تاریخچه نشر اخبار:
در جستجوی اخبار مرتبط به منطقه به چند نشریه در دوران مشروطیت و دهه های اولیه قرن جاری مراجعه گردید. در روزنامه انجمن مقدس ملی اصفهان که از سال 1385 خورشیدی( 1324ه.ق) توسط مشروطه خواهان اصفهان منتشر میشد، اخباری از مشروطه خواهان سدهی انتشار یافته است. از جمله این اخبار تشکیل قشون فداییان مشروطه و پیوستن مشروطه خواهان سده به آن، رژه مشروطه خواهان سدهی در خیابانهای اصفهان، تجمع مشروطه خواهان سدهی در چشمه منظر در حضور حاجآقا نورالله و شرکت اهالی سده در مراسم عزاداری شهادت تعدادی از طرفداران مشروطه در عمارت چهلستون است. در مراسم سه روزه عزاداری در چهلستون به غیر از اهالی اصفهان دسته هایی از اطراف اصفهان از جمله سده شرکت کردند. در این میان بزرگترین دسته عزادار از سده بوده است.
در روزنامه انجمن مقدس چنین آمده است: «یک دسته از سده آمدند جلوی آنها آقای آمیرسیدعلی امام جمعه، که در حقیقت یکی از اول هواخواهان مشروطیت و فداییان وطن میباشند، بودند و آقای صدرالعلماء و تمام علما و سادات و مترادف آنها تقریبا هفت، هشت هزار جمعیت با طبل عزا و اول دسته فداییان مجلس بودند که هریک به نشان نقره امتیاز داشتند که سجع نشانها این بود (فدایی مجلس ملی) و بعد... هر دسته نوحه و مرثیه میخواندند، فداییان به این ذکر مداومت داشته ما بنده خداییم، مشروطه را فداییم و تا ظهر ارکان چهل ستون از ضجه و ناله ماتمیان متزلزل بود و ظهر مجلس تعزیت را برچیدند.»1
بخش هایی از خبر تجمع مشروطه خواهان در چشمه منظر چنین است:
«شب یکشنبه 17 جمادی الثانی ثقه الاسلام تشریف فرمای چشمه منجر که پهلوی کوهی است یک فرسخی سده شدند روز یک شنبه دو ساعت از طلوع گذشته یک فوج سربازهای ملی خروشان از قریه فروشان... مشق کنان بطریق نظام و سرباز با طبل و علمهای فراز وارد شدند آقای آمیرسیدعلی و آقای صدر العلما... باتفاق حاجی آقاسده تفنگ بر دوش مشق سربازی مینمودند.... تقریبا پانصد نفر از آنها تفنگ ها بر دوش اشتغال بمشق داشتند... قبل از ظهر فوج خوزان آمد پانصد نفر... بعد از فراغ ثقه الاسلام مشاقان و طبالان جنود الهی را انعامات کامله نمودند که در همان شب از همانجا میهمان باشند جمعیت استدعا نمودند که مرحمتی آقا خدمت آقای آمیرسیدعلی باشد و خرج انجمن سده بشود... حسب الامرآقا بنا شد ثبت فداییان را که در این قصبه هستند بردارند از روی تحقیق کتابچه نموده به مجلس دارالشورای کبری بفرستند... فضلا از فداییان سده فقط قریب ده هزار نفر میشوند.»2
اخگر اصفهان روزنامه دیگری است که حدود 15 سال اخبار و گزارش‌های متعددی از سده منتشر می کرده است. این اخبار شامل حوادث، سفر مدیران اصفهان به سده، تحولات عمرانی، راپورت های بلدیه و انتخابات انجمن بلدی میباشد. یکی از گزارش های این روزنامه گزارشی از سفر خبرنگاران همراه حکمران اصفهان در سال 1313 به سده است که با عنوان "سده شهر است ده نیست" چاپ شده است.
برخی اخبار جذاب که در این روزنامه از سده منتشرشده عبارتند از:
سال 1307: سفر رییس احصاییه به سده برای پیگیری سجلدار کردن اهالی
سال 1308: نزاع بر سر شستشوی پوست در جوی آب
سال 1310: اخبار تاسیس بلدیه، اولین انتخابات انجمن بلدیه سده، و تصویب اولین بودجه بلدیه سده
سال 1312: خبر تاسیس دفتر ازدواج و طلاق در قریه اندان، اجبار به متحدالشکل کردن لباس مردم
سال 1313: مشاهده و کشته شدن یک پلنگ در سده، دایر شدن اولین خط تلفن در سده
سال 1314: تصمیم به احداث خیابان در سده، برپایی جشن کلاه و نهضت بانوان
سال 1316: تاسیس دبستان 4 کلاسه دخترانه، شروع به تخریب مسیرهای خیابانها
سال 1317: وقوع سیل و تخریب اماکن، درخواست وام برای تعمیر قنوات سده
سال 1318: کگلنگ زنی مریضخانه سده، توسعه میدان سده، پایان احداث راه اصفهان به نجفآباد (آتشگاه)، داوطلبی یک شهروند سدهی برای فن هوانوردی
سال 1320: پرکردن قنات فیروزشاهی، اخبارجیره بندی قند، شکر و نان
در دهه 1330 با تاسیس دفتر نمایندگی روزنامه اطلاعات در سده اخباری از شهر در این روزنامه انتشار مییافت. همزمان در نشریه داخلی شهرداری و "فرهنگ همایونشهر" اخبار و گزارشاتی از حوزه فعالیت این دو نهاد چاپ می شده است.
فرهنگ همایونشهر گزارشهایی از تاسیس مدارس، ورزشگاه همایونشهر و مقالات میراثی از جمله در خصوص منارجنبان و مسجد جامع خوزان را به چاپ رسانده است. در دهه بعد روزنامه "کیهان" هم در منطقه فعال شد و اطلاعات و کیهان اخبار ریز و درشتی از سده و همایونشهر منتشر کردند.
بعضی خبرهای ارسال شده در این دوران عبارتند از:
- خبر تعریض فلکه توسط جعفر کتابی و کتک خوردن وی
- خبر رسیدگی نکردن شهرداری به انضباط خیابانها توسط جعفر کتابی و ایجاد مزاحمت برای وی
- خبرکلنگ زنی دانشگاه صنعتی توسط رضا شاه توسط جعفر کتابی
- خبر سر بریده در قعر چاه (این خبربه تیتر روزنامه تبدیل شد.) توسط اکبر لطفی
- خبر ماجرای بچه خوره توسط مرحوم تنهایی و دریافت جایزه 20 تومانی
- گزارش سیبری(این گزارش نصف یکی از صفحات روزنامه کیهان را به خود اختصاص داد.) توسط آقای تنهایی و دریافت جایزه پنج تومانی از روزنامه و یک قیچی باغبانی از اداره کشاورزی
- ماجرای زمین خواری در دانشگاه صنعتی که چاپ نشد ولی جایزه گرفت.
- خبر شهادت چند نفر از تظاهرات کنندگان علیه رژیم شاه در کیهان در دوران انقلاب با عنوان "همایونشهر ده ها شهید و زخمی داشت" در دیماه 1357
پس از پیروزی انقلاب اسلامی اخبار منطقه در نشریات نهادهای انقلاب شهر مانند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، جهاد و بنیاد شهید منتشر میشد. این نشریات هم اخبار حوزه خود را پوشش میدادند و هم اخبار و گزارشاتی از کل شهر داشتند. مدتی بعد پس از تشکیل شورای اسلامی شهر، شهرداری خمینیشهر نشریهای داخلی تاسیس کرد که این نشریه اخبار فعالیتهای شهرداری را چاپ و از دیگر خبرهای شهرستان نیز اخبار و مطالبی چاپ میکرد. خبر افتتاح پارک بهشت، اقدامات عمرانی در منطقه لادر، تقسیم خمینیشهر به چهار ناحیه، نکوداشت استاد بلدی، افتتاح کتابخانه علیابن ابیطالب علیه السلام و... از جمله اخباری است که در شمارههای مختلف "شهر و شهروند" چاپ شده است.
در این سالها نشریات دانشجویی و مراکز فرهنگی در حد محدود اخباری از شهر منتشر میکردند.
از اواخر دهه 1380 تا کنون به دلیل ظهور دوهفته نامه ها، هفته نامهها و تارنماها اخبار شهر تقریبا پوشش داده شده که تحولی در این دهه هم به لحاظ انتشار اخبار و هم به لحاظ ورود جوانان به عرضه خبررسانی محسوب میشود.
2- تاریخچه خبرنگاری
در جستجوی اهالی منطقه که به هر شکل در کار مطبوعاتی دخیل بوده و روزنامهنگاری و خبرنگاری میکردهاند به افرادی چند برمی خوریم. در روزنامه "اخگر" چندین گزارش و مقاله از فردی با نام اختصاری "م.ح. فروشانی سدهی" وجود دارد.
این روزنامه نگار مطالب میراثی، اجتماعی و فرهنگی از جمله "کاشیهای اصفهان را به کجا میبرند؟" و "ضرورتهای تاسیس بانک ملی در اصفهان" را در این روزنامه چاپ کرده است.
دومین نفر خانم "دکتر طیبه میردامادی" است که در فاصله سالهای 1300 تا 1312 مقالاتی در مجله "عالم نسوان" انتشار میداده است.
درهمین دوران دکتر "سیدمحمد میردامادی" از اهالی سده در استان خراسان دست به چاپ بولتن علمی و روزنامه می زده است.
در این بررسی ها در دهه 1330 به نام "جعفر نوروزی" برمی خوریم. جعفر نوروزی معروف به جعفر کتابی خبرنگار روزنامه اطلاعات در سده بوده است. وی پای این روزنامه سراسری را به شهر باز و دفترآن را دایر و خود خبرنگار و عکاسی آن می شود. وی 13 سال به کار خود ادامه میدهد. از سال 1344 اکبر لطفی از اولین عکاسان شهر جای جعفر کتابی را میگیرد. در همین سالها نمایندگی روزنامه کیهان در اختیار حاج حسن صرامی بوده و عباسعلی کوشکی خبرنگار آن بوده است. سپس مرحوم تنهایی نمایندگی این روزنامه را در ابتدای خیابان امام جنوبی فعلی فعال میکند و خود خبرنگاری آن را به عهده میگیرد.
در دوران دفاع مقدس به نام چند نفر از رزمندگان خمینی شهری برمیخوریم که همزمان با حضور در نبرد، اخبار و گزارشهایی نیز از جبهه ها ارسال میکردند.
شهید محسن کیانی خوزانی و شهید عبدالرسول شعیبی از جمله این افراد بودند.
محسن کیانی در 12 فروردین 1341 متولد و
28 مهر 1362 به شهادت رسید.
عبدالرسول شعیبی در سال ۱۳۳۴ دیده به جهان گشود و در ... به شهادت رسید
در ماهنامه شهر و شهروند که از سال 1380 تا اواخر 1385 منتشر می شد، اسامی افرادی چون عبدالعلی صادقی، مریم موسوی زاده و نیکدل به چشم میخورد.
با ظهور "فرصت"، "صبح اندیشه" و چند نشریه دیگر که گاه و بیگاه منتشر میشد، چهرههای جدیدی پا به عرصه خبرنگاری و روزنامهنگاری گذاشتند که فعالیت بعضی مقطعی و برخی همچنان ادامه دارد.
از آنجا که تعداد این افراد زیاد است نام بردن تک تک آنها در این مقال امکان پذیر نیست. در اینجا لازم است یادی از مرحوم محمد پاکروان یکی از قربانیان کرونا بشود.
محمد پاکروان از فعالان عرصه ورزش و رسانه و رییس سابق روابط عمومی اداره کل ورزش و جوانان استان اصفهان در واپسین روزهای تیرماه به دیار باقی شتافت. او از چهر‌های شناخته شده ورزش و رسانه استان و کشور بود که گزارش‌های خوبی در رشته بسکتبال از این پیشکسوت ورزش در ذهن‌ها ماندگار شده است. مرحوم پاکروان در جوار امامزاده سید محمد و در کنار پدر مرحومش به خاک سپرده شد.
ظهور نشریات و خبرنگاران تازه نفس سبب شد تا در مرداد سال 1389 اولین نکوداشت خبرنگاران شهر و تجلیل از پیشکسوتان برگزار شود.3
3- تاریخچه نشریات
به گفته اکبر آذربایجانی از پژوهشگران تاریخ شهر، عبدالخالق سدهی یکی از فعالان دوران مشروطیت، تصمیم به چاپ نشریه در سده گرفت. نام این نشریه "سروش حُریّت" بود که با صوراسرافیل، هم مکان و هم زمان چاپ میشد.
سید علی طاهری سدهی (شیوا) شاعر و ادیب، متولد 1280 خورشیدی در محله ورنوسفادران از جمله افرادی بوده که اقداماتی برای اخذ مجوز نشریه انجام داده اما موفق نشده است.
یک خانمِ سده ای به نام دکتر طیبه میردامادی خوزانی نیز در سال1312 و در تهران همراه همفکرانش اقدام به چاپ نشریه "عالم نسوان" می نماید.
در دهه 1330 شهرداری نشریهای با نام "شهرداری همایونشهر" منتشر میکرد. در همین ایام، اداره آموزش و پرورش که آن زمان اداره فرهنگ نام داشت، سالنامهای تحت عنوان "فرهنگ همایون شهر" به چاپ میرساند. فرهنگ همایون شهر، نشریه وزینی بود که مقالاتی قوی و پر مغز را انتشار میداد. در این نشریه اخبار بسیاری از تغییر و تحولات آن زمان درج شده است. بعد از پیروزی انقلاب و با تشکیل سپاه پاسداران در مرداد 1358 نشریه "پیام انقلاب" با مسئولیت روابط عمومی سپاه و همکاری شهیدان مصطفی اشرفی، محسن کیانی و مرتضی شاهین با محتوای خبری و گزارشی از معضلات و مشکلات شهر و مسائل انقلابی همراه با مقالاتی با محوریت مسائل روز از جمله امپریالیسم منتشر و در سراسر شهرستان پخش میشد.
"پیام" نام خبرنامهای بود که کمیته فرهنگی جهاد سازندگی خمینی شهر آن را منتشر مینمود. این خبرنامه مقالات و اخباری در خصوص شهر منتشر میکرد.
مدتی بعد "شاهد" توسط بنیاد شهید در خمینی شهر چاپ و توزیع میشد.
در سالهای بعد شهرداری گاهی اقدام به انتشار نشریات داخلی از جمله "ارمغان شورا" کرد. یکی از مهترین این نشریات، "شهر و شهروند" است که زیر نظر شورای سردبیری منتشر میشد. این نشریه در زمان شهرداری آقایان عابدی و کمالی به انتشار اخبار و فعالیتهای عمرانی شهر، اخبار، مقالات و گزارشهایی از معضلات و مشکلات شهر، فعالیتهای دیگر نهادها و پیشینه و تاریخ شهر میپرداخت. اخبار این نشریه از نظر ثبت رخدادهای آن دوران برای ماندگاری در تاریخ شهر ارزشمند است.
گاهنامه "چاچب" نشریهای بومی بود که در بهار و تابستان 1382 با سردبیری محمدعلی حاجهاشمی و با رویکرد اجتماعی، فرهنگی و هنری به مسائل بومی و معرفی شهرستان از جمله پیشینه تاریخی شهر، گویش ولاتی، معرفی باشگاههای ورزشی و کانون های شهرستان، اخبار شهر، مصاحبه با برخی از مشاهیر و شاعران شهر، استعدادها و افتخاراتش میپرداخت و با اینکه عموم از آن استقبال کردند سه شماره بیشتر چاپ نشد.
در این سالها خبرنامههای داخلی ادارات مانند شهرداری، فرمانداری، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و نشریات درچه، کوشک، اصغرآباد و جویآباد قدیم و گاهنامههای محلی و دانشجویی مانند طلوع، عصرنو، بولتن داخلی کنگره شعر میلاد آفتاب، کم و بیش انتشار مییافت.
در مهر 1387 گروهی از جوانان خمینی شهر به درخواست شهرداری دو هفته نامهای به نام "حضور" در خمینی شهر منتشر کردند ولی به دلایل قانونی به شماره سوم نرسید. در خرداد 1388 همان گروه با کسب مجوز و تغییر نام "حضور" به "فرصت"، انتشار نشریه را از سر گرفتند و به این ترتیب اولین دوهفته نامه شهرستان متولد شد.
صاحب امتیاز این نشریه؛ شهرداری خمینی شهر و مدیر مسئولش شهید حسین غفوری بود.
تا کنون 245 شماره از این نشریه همراه تعداد زیادی ویژه نامه چاپ شده است.
در سالهای بعد چندین نشریه از جمله صبح سده، کهندژ و رخصت منتشر شدند. در بین آنها صبح سده به صبح اندیشه تغییر نام داد و از دوهفتهنامه به هفته نامه تبدیل و همچنان منتشر میشود. صاحب امتیاز و مدیر مسئول این هفته نامه فرهنگی، خبری، اجتماعی و ادبی را خانم منیره سلطانپور برعهده دارد که ظرف هشت سال 284 شماره از آن منتشر شده است.
بیرون از شهرستان فعالان حوزه مطبوعات این دیار نشریات خبری و فرهنگی و علمی را منتشر کرده و میکنند که از جمله آنها می توان به دکتر فضلاله صلواتی، مجید زهتاب، دکتر نعمتاله صفری، دکتر رحمان خوش اخلاق اشاره کرد.
هم اکنون تابلوهای گویای پیشینه نشریات شهر در موزه اسناد خمینی شهر در معرض دید بازدید کنندگان و پژوهشگران قرار دارد.
منابع:
1- روزنامه انجمن مقدس شماره 25، ص 4.
2- روزنامه انجمن مقدس ملی اصفهان سال اول، شماره 31 ، ص 8.
3- شاهین، محمدعلی، هزارسال خمینیشهر، اصفهان، گفتمان اندیشه، 1396، صفحات 202 و 366.
