دانشنامه شهرستان خمینی شهر

دوران پادشاهان پیشدادی
ساخت بنای مهرین
طهمورث زیباوند که آن را طهمورث یا تهمورس نیز نوشته‌اند، از شخصیت‌های اساطیری ایرانی است. وی از پادشاهان پیشدادی و در شاهنامه پسر هوشنگ است. او را سازنده بابل و قهندز در اصفهان ذکرکرده‏اند. حمزه اصفهانی می‏نویسد:« طهمورث دو بنای بزرگ به نام‏های ( مهرین) و ( سارویه ) ساخت. اما مهرین بعدها نام روستایی گردید که پیش از آن موسوم به کوک بود و در پایین آن(منظور کوه آتشگاه) قرار داشت و اما سارویه پس از هزار سال باروی شهر(جی) آن را فرا گرفت و آثار هر دو بنا هم اکنونئ باقی است.»
منبع:
اصفهانی، حمزه، تاریخ پیامبران و شاهان (سنی ملوک الارض و الانبیاء)، ترجمه دکتر جعفر شعار، بنیاد فرهنگ ایران، 1346 ص 31.

دوران پادشاهان کیانی
ساخت آتشکده در پایین بنای مهرین
ساخت آتشکده یا شهر اردشیر توسط کی اردشیر پسر بهمن پسر اسفندیار معروف به دراز دست از پادشاهان کیانی صورت گرفته است.
حمزه اصفهانی از مورخین قرن سوم هجری می‏نویسد: «کی اردشیر بهمن پسر اسفندیار گشتاسب معروف به دراز دست در یک روز در اصفهان سه آتشکده ساخت: یکی به هنگام برآمدن آفتاب، دوم به هنگام ظهر که خورشید در میان آسمان است و سومی به هنگام غروب آفتاب. نخستین( شهر اردشیر) در جانب قلعه ماربن..، دوم به نام آتشکده( ذروان اردشیر) در قریه دارک ازروستای خوار(منظور برخوار)، سوم آتشکده (مهراردشیر) درقریه اردستان اران.»
منبع: همان صص 31 و 38.