کاشی سازی
هنر ساخت خشتهای سفالی با لايه اي از نقش و نگار هاي لعابي و رنگي، براي پوشاندن انواع سطوح در بنا هاراكاشي سازي گويند. كاشي ابزاري سفالي است كه طول و عرض آن مختلف بوده و يك روي شيشه ايي و صاف دارد و علاوه بر نقش تزييني به عنوان عايق رطوبت در بنا نيز به كار مي رود . واژه كاشي از نام شهر كاشان اقتباس شده كه از اوايل دوران اسلامي به عنوان مركز صنعت سفال سازي و كاشي گري مشهور بوده است . كاشي قدمتي ديرينه دارد و از جمله تحولات و پيشرفت هايي است كه بشر در زمينه آجر سازي به دست آورده است . آغاز كاربرد آجرهاي رنگي در ساختمان هنوز مشخص نيست اما نمونه هايي كه در عيلام از هزاره دوم پيش از ميلاد كشف گرديده جزء اولين كشفياتي است كه در اين زمينه انجام شده است . از جمله آثاري كه در فلات ايران بدينگونه كار ميشده ميتوان به ساختمانهايي در شوش و تخت جمشيد اشاره نمود. كاشيكاري در دوره خلفاي عباسي و بعد از آن احيا مي شود به گونه اي كه بنا بر نظر پروفسور پوپ : نخستين بار كاشي هاي لعابي در سده دوازدهم ميلادي در گنبد مسجد جامع قزوين پديد آمده اما به محض اينكه اين روش آغاز گرديد به تندي و شتاب توسعه يافته و در چند نسل تمام ساختمانها با كاشيكاري بسيار زيبا پوشانده شده است. كاشيهای ابتدايي با يك لعاب رنگي ساده بيشتر با اشكال هندسي در زمينه آجری كار مي شدند. ولي با ادامه اين روند در پايان سده دوازدهم ميلادي كاشيهاي نقش دار پديد آمد.
انواع کاشی کاری
كاشيكاري با دو شيوه اساسي كاشي معرق و كاشي هفت رنگ اجرا مي گردد . البته كاشي زرين فام، كاشي معقلي و ... از ديگر انواع اين رشته است كه كاربرد كمتري دارد.
كاشي معرق
يكي از ابتدايي ترين و در عين حال زيباترين شيوه هاي پوششي بنا مي باشد در اين روش پس از پخت خشت خام در كوره سطح كاشي با لعابهاي رنگي چون آبي، فيروزه اي، سبز ،زرد و. ..پوشانده شده و مجددا در كوره پخت مي شود . سپس طرح مورد نظر را روي کاغذ کشیده و پس از چسباندن روی کاشی قسمتهاي اضافي با تيشه زدوده شده تا طرح مورد نظر از دل كاشي بيرون آيد . در ادامه تمامي قطعات تراشيده و سوهانكاري شده متناسب با طرح و رنگ آن در كنار هم جفت مي شوند به گونه اي كه بين آنها فضاي خالي كمتري باشد. قطعات خرد شده براي به دست آمدن طرح كلي بالعكس روي زمين چيده مي شوند و از پشت و با كمك يك شبكه فلزي و دوغاب گچ به صورت يك تكه در مي آيد و براي نصب در قسمتهاي مختلف بنا آماده مي گردد.
كاشي هفت رنگ
به دليل مشقت هايي كه در ساخت كاشي معرق وجود داشته در كناراین نوع کاشی کاری ، كاشي هفت رنگ نيز پديدار شده تا بتوان در مدت زمان كمتر و سريعتر كل بنا را با كاشيها پر از نقش و نگار پوشش داد. در كاشي هفت رنگ متناسب با اندازه طرح، كاشيها خام پخت كنار هم چيده شده و سپس طرح از طريق چرمه و گرد ذغال روي آن منتقل ميشود. پس از رنگ آميزي تمام سطح كاشي با رنگ، سطح رويه كاشي با لعاب سفيدي كه بعد از پخت شفاف مي گردد پوشانده مي شود . طرحهايي كه براي كاشي هفت رنگ به كار مي رود شامل طرح محرابي، گلداني، گلوبوته، اشكال هندسي و انواع نقش پرندگان و حيوانات مي باشد. امروزه ديده ميشود كه بجاي نقاشي و رنگ آميزي روي خشت خام از سراميك هاي سفيد استفاده شده و طرح را با چاپ سيلك روي آن ايجاد مي كنند كه از لحاظ تكنيكي نه تنها در رنگ و لعاب بلكه از لحاظ كيفي نيز با كاشي سازي سنتي بسيار فاصله دارد.
