دانشنامه شهرستان خمینی شهر

1

اسامی قبلی خمینی شهر

ربین،  ماربین، سده و همایونشهر.

پیشینه کهن خمینی شهر در دوران پیش از اسلام چنان با افسانه ها آمیخته شده که تشخیص چهره راستین ماربین از ورای زمان کاری بس دشوار می نماید. مورخین عرب بدون این که مکانی را دیده باشند به توصیف آن می پرداختند و یا بدون مآخذ از یکدیگر مطلبی را نقل می نمودند اما به طور قطع تاریخ بنای روستاهای تاریخی در ماربین به اعصار قبل از شروع تمدن ماد و هخامنشی می رسد.

ماربین

ماربین : به اعتقاد اکثر زبان شناسان منظور از مار همان مهر یا خورشید است که مخفف شده و به صورت مار درآمده است. در روزگار ساسانی واژه مار به صورت مهر یا میترا تلفظ می شده است. تحقیقات مؤسسه ایزمئو و پژوهش های باستان شناسی و کتب مورخین به این نتیجه رسیده که بنای کوه آتشگاه هرستان ابتدا زیگورات عیلامی بوده که بعد از مهاجرت آریایی ها تغییر کاربرد داده و به معبد خورشیدپرستی مبدل گشته است. اطلاق ماربین به این منطقه میتواند در این ارتباط باشد .

سده

واژه سده پس از عصر صفوی و به واسطه وجود سه ده ورنوسفادران و فروشان و خوزان بر این ناحیه اطلاق شده است و این در حالی است که اندآن نیز خود به روزگار قدیم دهی معتبر بوده است و حتی در منابع تاریخی از شکست دادن افغانها به وسیله آنها سخن گفته شده است در مورد زمان نامیده شدن این منطقه به سده اختلاف نظر بین محققین تاریخ شهر وجود دارد .

ریشه نام سده

ساده ترین ریشه ای که برای نام سده به نظر می رسد همان تشکیل از سه روستای نزدیک بهم خوزان، فروشان و ورنوسفادران است. پیش از معمول شدن عنوان سده این مجموعه را در کتابها قرای ثلاثه می نامیدند. با این وجود وجه تسمیه سده را چنین می توان جمع بندی کرد:

• نظر مشهور که همان اتصال سه ده فروشان، ورنوسفادران و خوزان و تشکيل سده.است.
• نظر بعضي نويسندگان که عقيده دارند اين شهر محل برگزاري جشن باستاني سده بوده است و دليل آن را نزديکي آتشگاه به اين شهر مي دانند. بر پایه این نظر مردم شهر مهرين ( ماربين ) در شب سذگ به اطراف شهر رفته، دود بر مي انگيختند تا دفع مضرات کنند. لذا احتمال دارد به اين دليل، اين منطقه بعد ها سده ناميده شده باشد.

نظر بعضي نیز بر این است که در این منطقه سه دژ، کهندژ، گاردمير و دژيمير وجود داشته است که در هر يک از آنها يکي از قهرمانان کياني زندگي مي کرده است. بنابراین نام منطقه سه دژ بوده که به مرور زمان به ( سده) تغيير پيدا کرده است.

همایونشهر

در سال های پایانی دهه 1330 تفکراتی در جهت تغییر نام سده به همایونشهر در جامعه مطرح شد. به گفته بعضی در مصاحبه های تاریخ شفاهی اولین بار این نام در سفر استاندار استان دهم تیمسار برزن به سده برای کلنگ زنی ورزشگاه بزرگ شهر در قالب یک شعر مطرح گردید که حضار با کف زدن از آن استقبال کردند. در سفر اقبال نخست وزیر وقت به سده در آبان 1338 تغییر نام سده به همایونشهر به طور جدی مطرح و از آن پس استفاده رسمی شد. بسیاری از مردم این تغییر نام را نپذیرفته و همچنان از نام سده استفاده می کردند.

ریشه نام همایونشهر

همانطور که ذکر شد همایونشهر همان سده است که در اواخر دهه 1330 به همایونشهر تغییر نام داد بنابراین ریشه تاریخی ندارد ولی چرایی دارد.

• کلمه سده نزد دیگران از منطقه یک ده را تداعی می کرد و در عمل مشکلات فرهنگی و اقتصادی خاص خود را برای اهالی به دنبال می آورد و به زعم بسیاری مانع پیشرفت آن می شد آنهم برای شهری که تاریخی همپای اصفهان داشت، بنابراین باید نام دیگری انتخاب می شد که نشان از شهرداشته باشد. پس (همایونشهر) انتخاب شد که مرکب از(همایون) به معنی مبارک و شهر باشد که در مجموع به معنی شهر مبارک می باشد.

چنان که شعر آیت اله صهری که در آن زمان سروده شده نشان می دهد

فصل فروردین هما افراشت پرّ پرنیان / شد همایون شهر ما شهر همایون در جهان

• به دلیل وجود تفکرات شاه دوستانه در عده ای همانطور که در سخنرانی های مراسم استقبال از اقبال نخست وزیر در سده مطرح شد (همایون) ازلقب محمد رضا شاه و با اجازه وی گرفته شده که به معنی شهر منتسب به وی می باشد.چنانچه در شعر یکی از شاعران آن زمان مشهود است.

چشم تمام روشن وخرم دل همه/تا نصب شد به شهر همایون مجسمه

زهی زهمت فرخنده رای مهرابی(1)/ زشاه نصب نمودند این مجسمه را

سزد که خوانده شود نام او همایونشهر/که شهردار همایون بدید لازمه را

ا