پیشینه
در زمان سلطنت ناصرالدین شاه به شیوه ژاندارمری فرانسه قوایی به نام «قره سوران» تشکیل شد. امنیت راه‌ها، حفظ و حراست استان‌ها و شهرها، بدرقه گاری‌های حامل پست دولتی، مسافرین و گرفتن مالیات از وظایف آنها بود.
ژاندارمری
در سال ۱۲۹۰ با درخواست دولت ایران به دست سوئدی‌ها شکل گرفت. پس از کودتای ۱۲۹۹، در سال ۱۳۰۰ فرمان تشکیل قشون متحدالشکل صادر شد که از ادغام دو نیروی قزاق و ژاندارمری دولتی به وجود آمد.
امنیه
در ۲۲ بهمن ۱۳۰۰ اداره امنیه کل مملکتی وابسته به وزارت جنگ تشکیل شد. امنیه علاوه بر محافظت خطوط ارتباطی کشور با وزارتخانه‌های عدلیه و مالیه، جهت وصول مالیات همکاری داشت و در روستاها به عنوان ضابط عدلیه در تشکیل پرونده‌های مقدماتی و ارسال به محاکم ذی‌ربط عمل میکرد.
پیشینه در منطقه ماربین
در منطقه ماربین ایستگاه و یا پایگاه مستقلی برای ژاندرمری حداقل تا اواسط دهه 1310 وجود نداشت اما گزارشاتی از فعالیت امنیه ها و ژاندارم ها در این منطقه از سال 1294 در بین اسناد وجود دارد. امنیه ها برای انجام ماموریت های محوله مثلا دستگیری افراد خاطی، ابلاغ حکمهای صادره توسط حکومت اصفهان پیوسته در سده حضور می یافته اند که نمونه های آنرا در اسناد سالهای 1300 تا 1314 می توان یافت. مثلا در خرداد 1309 برای دستگیری یک قاتل و جلوگیری از دباغی در حدود آب قنات اسفریز و مهر 1312 اجبار اهالی سده به لباس متحد الشکل امنیه ها و در سال 1313 برای تعقیب یک پلنگ در سده ماموریت داشته اند. در سال 1314 برای جلوگیری از جرایمی مانند س‍رق‍ت و ق‍م‍ار و نیز عملی کردن تغییرات دستوری مثل کشف حجاب در خواست اع‍ت‍ب‍ار جهت تاسیس ن‍ظم‍ی‍ه در ق‍ص‍ب‍ه سده می شود که البته با آن موافقت نمی شود. بهرحال امنیه از اولین اماکن دولتی بود که در سده مستقر شد اما در عمل با مشکلات متعدد از نظر نیرو، اعتبارات و مکان و فساد روبرو بود و مکانی خاص خود نداشت جالب اینکه امنیه برای استقرار خود در یک مکان یک بار اقدام به تصرف دبستان می کنند. پاسگاه ژاندارمری در اماکن مختلفی مانند درب محکمه، خیابان و محله ورنوسفادران مکانهایی را اجاره و مرتب جابجا می شده است. ژاندارمری مدتی در خیابان ورنوسفادران مقابل زمینی که اکنون مسجد هاشمیه است واقع بود امنیه سده در اواسط دهه 1330 یک استوار و 12 ژاندارم داشت و در یک خانه استیجاری خیابان ورنوسفادران(امام شمالی فعلی)، مقابل مسجد هاشمیه فعلی مستقر بود ژاندرمری در سال 1353 در روستاهای بخش همایونشهر هم مستقر شد و همزمان با احداث دانشگاه صنعتی ساختمانی مقابل آن برایش ساخته شد.
تاسیس شهربانی
در دهه 1330 ژاندارمری پاسخگوی نیازها به خصوص با تشکیل دادگاه در شهر نبود و به همین دلیل تلاشها برای استقرار شهربانی در شهر در این دهه بالا گرفت. در سفر دکتر اقبال به سده این درخواست توسط انجمن شهر پیگیری شد در اوایل دهه 1340 عاقبت شهربانی در همایونشهر دایر شد.زندان شهربانی همایونشهر در دهه 1350 بنا شد.
تاسیس کمیته انقلاب اسلامی
یک روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به فرمان حضرت امام خمینی (ره)، کمیته انقلاب اسلامی برای کنترل اوضاع و برقراری نظم و امنیت، تشکیل شد. کمیته‌ها که ابتدا با عنوان کمیته موقت کار خود را آغاز کردند. در همایونشهر نیز مبارزان دوران انقلاب متشکل از روحانیون، دانشجویان و کسبه مبارز محلات مختلف برای تاسیس کمیته تشکیل جلسه دادند. در این جلسه قرار براین شد که سه نفر از فروشان، سه نفر از ورنوسفادران و سه نفراز خوزان و اندآن برای تشکیل کمیته توسط انقلابیون محلات معرفی شوند. با معرفی این افراد، کمیته انقلاب در پاساژ قائم واقع در ابتدای خیابان امام شمالی تشکیل شد. ریاست کمیته در دست روحانیون بود و درهمایونشهر آیت الله سیدمحمد احمدی، آیت اله جبل عاملی و حاج آقارضا صهری هرکدام برای مدتی مسولیت آن را به عهده داشتند.
تاسیس نیروی انتظامی
در ابتدای دهه هفتاد با تصمیم مجلس ژاندارمری، شهربانی و کمیته‌های انقلاب ادغام و نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران جایگزین آن شد.
منابع:
زبان اسناد، جلد 1، اسناد امنیه.»
گفته های راویان ماربین جلدهای مختلف
محمدعلی شاهین
