محمدعلی شاهین

گرچه قبل از انقلاب مشروطیت برای اداره شهرها تشکیلاتی وجود داشت ولی نمایندگان مجلس مشروطه در سال 1296 قانونی مشتمل بر پنج فصل و یک صد و هشت ماده به عنوان قانون بلدیه به تصویب رساندند و تشکیل بلدیه (شهرداری‏ها) قانون شد. پس از آن بلدیه‏ ها یکی پس از دیگری در شهرهای مختلف تاسیس شدند. در منطقه اصفهان بلدیه‏ های اصفهان، شهرضا، دهکرد و نجف‏ آباد قبل از سده فعالیت خود را شروع نمودند.

سند رسمی در خصوص تشکیل بلدیه سده مربوط به شهریور 1310 است. طبق خبر چاپ شده در روزنامه اخگر اصفهان شماره 575، 23 اردیبهشت 1310، «صور»1 حاکم وقت اصفهان به فردی به نام میرزا ابراهیم خان سرتیپ برای تشکیل بلدیه و انجمن بلدی بنابر تقاضای اهالی سده ماموریت‏ داد. این حکم اولین گام عملی در راه تشکیل بلدیه در سده است گرچه پیشتر تلاش هایی در این راستا صورت‏ ‏گرفته بود.

میرزا ابراهیم خان سرتیپ پس از دریافت حکم ماموریت خود باید نخست انتخابات بلدیه را برگزار کند. تلاشهای وی در این خصوص در اواسط سال 1310 به تمر نشست و اولین انتخابات برگزار شد. طبق روال آن سالها اسامی به ترتیب رای اخذ شده به حکومت اصفهان معرفی شدند تا از بین آنها اعضای بلدیه تاید شوند. پس از مشخص شدن ترکیب انجمن بلدیه که شش نفر بودند، «سید‏علی آقا میرعنایتی».2 به عنوان رییس انجمن مشخص گردید. انجمن در گام نخست اولین بودجه بلدیه را در بهمن1310 تصویب کرد. از آن پس دو سال یکبار این انتخابات برگزار‏ ‏شد مثلا در بهمن 1312 دومین انتخابات صورت گرفت و آرای استخراج شده 673 رای بود. در سومین دوره عنوان انجمن بلدی به انجمن شهرداری تغییر یافت.

با روی کار آمدن انجمن گام بعدی مشخص کردن فردی به عنوان شهردار بود. حکومت اصفهان میرزا علی‏محمد خان ملک را برای ریاست بلدیه سده در نظر گرفته و به وزارت داخله پیشنهاد‏ داد.

در فروردین 1311 شهردار انتخابی حکومت در محل ماموریت خود در سده حاضر و در ساختمانی که برای مریضخانه ساخته شده بود، شروع به کار‏ نمود. مدتی بعد بر اساس اسناد موجود، اختلاف بین اعضای بلدیه و شهردار شکل‏ گرفت به نحوی که در تیر 1312 بازرسی از طرف مرکز برای حل اختلاف بلدیه سده و انجمن به منطقه اعزام‏ شد. اما توافقی صورت نگرفت و در نهایت در تابستان 1312 حبیب‏اله وفایی برای شهرداری سده انتخاب‏ شد. وی از نوادگان رحیم‏ خان سدهی بود. رحیم خان از مدیران ظل‏ السلطان و بانی مسجد رحیم خان اصفهان بود وفایی در محله خوزان منزلی نزدیک بلدیه متعلق به حاج مهدی را اجاره و با خانواده در آنجا ساکن شد. وی تا اسفند 1322 شهردار سده بود و پس از آن به بروجن انتقال یافت. تا سال 1400 حدود 37 نفر به عنوان شهردار در پیشینه خمینی شهر فعال بوده اند.اسامی این افراد در فضای مربوطه آورده شده است.

تعیین بودجه بلدیه
در دی ماه 1310 اولین بودجه بلدیه سده برای سال 1311 توسط انجمن بلدیه سده تصویب شد.

وظایف

از جمله وظایف بلدیه رسیدگی به مشکلات معیشتی،بهداشتی و رفاهی مردم مانند تنظیم نرخ ارزاق، مرمت کوچه ها و خیابان ها و اقدامات بهداشتی و درمانی بود. اسنادی مربوط به سال 1314 نشان می دهد که انجمن بلدیه افراد نیازمند را به حکیمان شهر و داروخانه معرفی می کرده تا به حساب شهرداری درمان شوند. همچنین اسنادی مربوط به دادن مجوز طبابت توسط شهرداری در سال 1316 و تعیین نرخ گوشت در سال 1315 توسط انجمن بلدیه وجود دارد.

شهرداری در گذر زمان:
در طول تاریخ 90 ساله شهرداری در این منطقه تغییر و تحولات وسیعی به لحاظ فعالیت های عمرانی، نوع مدیریت، تاسیس زیر ساخت ها، ساختار اداری در این نهاد رخ داده است. اطلاعات این تحولات بر اساس اطلاعات موجود و پژوهش شده تقسم بندی شده و در دسته های مختلف با این عناوین در دسترس است:

1-تاریخچه انتخابات انجمن ها و شوراهای شهر
2 -اسامی شهرداران از تاسیس بلدیه سده تا کنون
3-معاونت خدمات شهری شهرداری خمینی شهر
4-معاونت عمرانی و امور زیر بنایی شهرداری خمینی شهر
5-سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری خمینی شهر
6-سازمان حمل و نقل بار و مسافر شهرداری خمینی شهر
7-سازمان خدمات موتوری
8-سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری خمینی شهر
9-نواحی شهرداری خمینی شهر
10-عناوین اسناد شهرداری از بلدیه سده تا پیروزی انقلاب اسلامی
و عملکرد و شرایط شهرداری در 9 دهه از دهه 1310 تا 1390.
توجه: اطلاعات درج شده بر اساس اسناد موجود، گفتگوهای انجام شده، اخبار نشریات داخلی شهرداری، گزارش عملکردهای منتشر شده نگارش یافته وسعی شده قضاوتی صورت نگیرد و بدیهی است پژوهش ها برای کسب اطلاعات بیشتر پیوسته ادامه دارد و نتایج حاصل به مطالب قبلی اضافه و یا تکمیل می شود
به این نکته نیز باید توجه نمود که تاریخ شهرداری به دلیل تاثیر گذاری وسیع آن در کل تاریخ منطقه حائز اهمیت است و تردیدی در نگارش آن وجود ندارد.

منابع:
شماره های مختلف روزنامه اخگر اصفهان از سال 1310 تا 1321
کتاب راویان ماربین، جلد اول، گفتگو با حاج علی زهتاب متولد 1306
کتاب زبان اسناد، جلد اول، نگارش محمدعلی شاهین، اسناد گروه 2، اسناد بلدیه و شهرداری
نشریه شهرداری سال 1337
نشریه پیام انقلاب اواخر دهه 1350
گزارش عملکرد شهرداری در دهه 1360
نشریه ارمغان شورا اواخر دهه 1370
شهر و شهروند، ماهنامه داخلی شهرداری خمینی شهر، نیمه اول دهه 1380
دوهفته نامه حضور و فرصت از سال 1388 تا 1400   

گفتگوها با تعدادی از شهرداران پیشین و کارمندان با سابقه شهرداری