پیشینه و تحولات دباغی
بر اساس روایت ها دباغی سابقه طولانی در منطقه داشته و شخص به نام آقا علی اکبر در اوایل دوران قاجار در رواج آن نقش داشته است. دباغی در اطراف مادیها انجام می شده و اهالی به آن اعتراض داشته اند. در سال 1281(1319ه.ق) قراردادی شرعی بین دباغان اصفهان و سده بسته شد که در آن محدوده کاری آنها مشخص گردید. طبق این قرارداد که تخلف از آن جرم شناخته میشد اصفهان و چهار بلوک اصفهان (نوآباد الی کارلادان از تخت فولاد الی دستجرد بلوک برزرود، خوراسگان و بلوک جی، رنان و بلوک آن) محدوده حضرات دباغ شهری شناخته شد و سایر بلوکات اصفهان مربوط به دباغ سدهی گردید.
بالا بودن حجم کارهای دباغان و چرم سازان باعث شد تا سایرین نیز به این شغل روی آورده و در نتیجه، کاسبان قبلی به آن اعتراض کنند. سندی با مهر ظل السلطان موجود است که در جواب شکایت دباغان سدهی دستور داده که در سده بیشتر از 5 نفر دباغی نکنند و بقیه پوست های خود را به دباغ های شهری بدهند تا از عهده مالیات دیوان برآیند.( الهیاری، فریدون، 1393). در دهه 1330 در اصفهان، سده، نجف آباد و شهرضا کارگاه هایی برای آماده سازی روده بز و گوسفند وجود داشت. در سده کارگاهی به این منظور دایر شده بود که به طور مستقیم و انحصاری محصول آن به خارج کشور صادر می شد. ولی بقیه کارگاه های استان محصول خود را به تهران و از آن جا به خارج ارسال می کردند. دباغان سالهای زیادی درون شهر فعال بودند و نهایتا به چرم شهر منتقل شدند.
مشاغ وابسته به چرم در دوران قاجار و پهلوی :
ارسی دوزان (نوعی کفش)، پاشنه سازان (تولید کنندگان پاشنه کفش)
ترکش دوزان، چرمی دوزان، چکمه دوزان، رصاف سازان (گیوه دوزان)، سراجان (دوزندگان اسباب زین و یراق اسب) ، صحافان، ساغری دوزان (نوعی کفش).
جالب اینکه شرایط کار این مشاغل به شکلی بوده که همه این اصناف مالیات می دادند مثلا مالیات دباغان در دوره ناصرالدین شاه 75 تومان درسال ثبت شده است.
بهرحال توجه به معدود اسناد در دسترس از مشاغل شهرستان نشان می دهد که قصابی، دباغی، زهتابی و تولید محصولات چرمی در این دیار سابقه طولانی داشته و رونق آن به شکلی بوده که افرادی را از شهرهای دیگر تشویق کرده تا برای استفاده از بازار موجود به سده مهاجرت کنند. این پیشینه بی شک پشتوانه ای برای ادامه فعالیت در زمینه های فوق بوده و با به روزشدن فعالیت ها همچنان زمینه اشتغال گروهی از شهروندان در خمینی شهر را فراهم می سازد.
