فکر تاسیس قرض الحسنه به عنوان یک کار خیر و خدا پسندانه در دهه 1350 توسط افراد مذهبی و مبارز و دانشجویان به وجود آمد و پیگیری شد. این قرض الحسنه ها اغلب نزدیک مساجد و همراه خیریه های محلی تاسیس شدند. قرض الحسنه های ایجاد شده به تدریج صاحب سرمایه و ساختمان و حتی شعبه شدند. قرض الحسنه های علی بن الحسین (ع)خوزان، حضرت مهدی(عج) فروشان در دوشنبه بازار، حضرت حجت(عج) اندان، سیدالشهدای ورنوسفادران در چهارشنبه بازار، حضرت سجاد(ع) گاردر و مهدی موعود(عج) آدریان از اولین قرض الحسنه های شهر بودند که تشکیل شدند. البته در سطح محدود صندوقهایی در بعضی محلات و مساجد هم فعالیت میکردند. در دهه 1390 بیش از یکصد بانک و قرض الحسنه فعال در شهرستان حضور دارند.
صندوق های قرض الحسنه از اوایل دهه 1350 در محلات مختلف شهر تشکیل و شروع به فعالیت کردند. این صندوقها با حمایت خیرخواهان محلی و استقبال مردم در گذاشتن وجوه خود در آن صندوق ها به عنوان یک کار خیر و اسلامی به تدریج گسترش پیدا کردند. در ابتدای پیدایش این صندوقها معمولا مکانی توسط خیرین برای فعالیت آنها اختصاص می یافت. قرض الحسنه ها با گذشت زمان صاحب سرمایه و ساختمان و حتی شعبه شدند.
صندوقهای قرض الحسنه در همایونشهر چگونه پا گرفتند؟
راویان: نعمت الله جورکش(در گذشته آذر 1399)، محمدعلی پیمانی( 1398 - 1320)، مرتضی شیرازی(20 مرداد 1399 - 1312)، علی شیرازی، متولد 1329، یداله اقا بابایی متولد سال 1327، ابوطالب طاهری متولد 1328 و مصطفی نجارپور.
*اولین سوالی که پیش می آید این است که اولین صندوقهای قرض الحسنه ای که در محلات مختلف همایونشهر تشکیل شدند، کدام صندوقها بودند؟
قرض الحسنه های علی بن الحسین (ع)خوزان، حضرت مهدی(عج) فروشان در دوشنبه بازار، حضرت حجت(عج) اندان، سیدالشهدای ورنوسفادران در چهارشنبه بازار، حضرت سجاد(ع) گاردر و مهدی موعود(عج) آدریان از اولین قرض الحسنه های شهر بودند که تشکیل شدند. البته در سطح محدود صندوقهایی در بعضی محلات و مساجد هم فعالیت میکردند.
*در چه سالی صندوقهای مذکور فعالیت خود را آغاز کردند؟
این صندوقها از اوایل دهه 1350 تا قبل از پیروزی انقلاب یکی پس از دیگری بنا نهاده شدند.
* بانیان اولیه این صندوقها با چه انگیزه ای وارد میدان شدند؟
آنطور که از گفته ها و خاطرات و برخی اعلامیه های تشکیل صندوقها بر میآید، پیشرانان این حرکت برپایه آموزه های دینی قرض دادن به نیازمندان را یک اقدام خدا پسندانه و عمل صالح و در جهت تحقق عمل صالح قرض الحسنه میدانستند و به همین دلیل تعدادی هرچند با مبالغ کم به عنوان یک کار خیر شروع به افتتاح حساب در این صندوقها نموده و دیگران را هم تشویق به این کار میکردند، حتی خیرین مکان و امکانات در اختیار بانیان قرار میدادند.
*در نقل قولها، نمونه هایی از ورود خیرین به این عرصه بیان شده است؟
بله و مثلا برای راه اندازی قرضالحسنه حضرت مهدی (عج) خیران محل، مغازهای در دوشنبه بازار اختصاص دادند و یا خیران گاردر زمین در اختیار قرض الحسنه حضرت سجاد(ع) قرار دادند. حتی عده ای از بانیان قرض الحسنه حضرت حجت(عج) اندان به دلیل اینکه اعتبارات کافی نداشتند از قرض الحسنه های اصفهان وام گرفته و بدون دریافت کارمزد به متقاضیان محلی قرض میدادند.
*اساسا فکر احداث قرض الحسنه ها در منطقه چگونه به وجود آمد؟
سابقه تشکیل قرض الحسنه ها در شهرهای بزرگ مثل اصفهان و تهران و تبریز به دهه 1340 بر میگردد. عده ای از اهالی که در شهرهای دیگر درس میخواندند و یا ارتباطی با آن شهرها داشتند با مشاهده آنها به فکر افتادند که نمونه آنرا در شهر خود اجرا کنند.
مثالی می زنید؟
مثلا علی شیرازی یکی از راویان میگوید: در اردبیل سرباز بودم و آنجا با صندوق قرض الحسنه آشنا شدم. به فکر افتادم چرا در شهر ما این صندوقها ایجاد نشود. طرح را با حاج آقا رضا صهری در میان گذاشتم، او با حجت الاسلام مولوی تماس گرفت و موضوع را طرح کرد و در نهایت با حضور محمدعلی رجایی یکی از اهالی اندآن که در اصفهان در این زمینه فعال بود تشکیل جلسه دادیم تا موضوع پیگیری شود.
*نقش هیئت های مذهبی در تشکیل این صندوقها چگونه بوده است؟
چند هیئت و محفل مذهبی در دهه 1340 در همایونشهر شکل گرفت، این تشکلهای مذهبی نقش اصلی را در تشکیل خیریه ها و صندوقهای قرض الحسنه و مبارزات علیه استبداد و دیگر تحولات اجتماعی به عهده داشتند. از جمله آنها هیئت حضرت حجت اندان و هیئت حضرت علی بن حسین (ع) خوزان بود. به همین دلیل تاریخچه محافل مذهبی محلی و خیریه ها و صندوقهایی قرض الحسنه در دهه 1340 و 1350 با هم مرتبط و در هم تنیده است.
نقل از کتاب راوین ماربین جلد چهارم
