شهر کوشک
پیشینه
نام آن در زمره آبادی های ماربین در اسناد آمده است. تاریخ کوشک را با توجه به همجواری آن با کوه آتشگاه می توان با تاریخ این منطقه و شکل گیری آبادی ها در آن مرتبط دانست. ظاهرا تا اوایل دوران صفوی با توجه به نظریه تجمع زرتشتیان در اطراف کوه آتشگاه و منطقه ماربین اهالی به دین زرتشتی (گبر) مانده و پس از آن تشیع را پذیرفتند. در کوشک آتشگاهی بوده که پس از گرویدن مردم به اسلام به مسجد جامع فعلی تبدیل شده است.در تفسیمات کشوری سال 1316 کوشک دهی ازدهستان ماربین ذکر شده است. کوشک دو رشته قنات خاص خود داشته و مسیر عبور 12 رشته قنات بوده است. لهجه مرسوم در این شهرستان بسیار شبیه به شهرهای اطراف می باشد . وسعت آن 13 کیلومتر مربع و مساحت خانه های مسکونی 4 کیلومتر مربع و بافت فرسوده آن حدود۶۰ هکتار است.
در سال 1335 جمعیت کوشک 2617نفر ثبت شده است و جمعیت آن در سال 1395 به 15هزار نفر رسیده است. در سال 1372 تبدیل به شهر شده و شهرداری آن تاسیس گردید.
جعفریان کوشکی، جعفر، یادمان کوشک ماربین،مجتمع چاپ خمینی شهر، 1391.صص12تا 15.
موقعیت جغرافیایی
کوشک سومین شهر شهرستان خمینی‌شهر در 51 درجه و 30 دقیقه جغرافیایی و عرض جغرافیایی 32 درجه و 39 دقیقه و در ارتفاع 1608 متری از سطح دریا، در جنوب غربی شهر خمینی شهر، شمال بلوار الغدیر و شرق کهریز سنگ واقع است. یکی از ورودی های آن از بلوار الغدیر (جاده اصفهان.نجف آباد) است. دو جاده دسترسی نیز یکی از بلوار ولی عصر اصغرآباد و دیگری در حاشیه بلوار نکوآباد از شهر خمینی شهر دارد.
اراضی آن از شمال به باغات جنت بزرگ و کوچک از شرق به باغات فروشان علی زین دیمتریان حسن آباد، جاده حسن آباد و تیرانچی، از جنوب به باغات و صحرا و املاک تیرانچی و زازران از غرب به باغلات و صحرا و املاک قهدریجان( صحرا زارچون)، کهریزسنگ و اصغرآباد.محدود می شود.
املاک کوشک در دوران قاجار به صارم الدوله واگذار می شود و او این زمین ها را به افراد بومی و از محله فروشان می فروشد همان،1391.ص 5.
ریشه نام کوشک
1-کوشک به معنی قصر است که صدها محل در ایران به انواع مختلف بدان نامیده می شوند. کوشک ها محل های اقامت موقت و دایم اشراف در یک منطقه خوش آب و هوا بوده اند. مهریار، محمد، فرهنگ جامع نامها و آبادیهای کهن اصفهان، اصفهان، فرهنگ مردم 1382، ص 649.
2-نام قدیم آن قصر بوده است که توسط یکی از خوانین مغول جهت تفریح بنا نهاده شده و آنرا قصر مغول می خواندند که بعدها به نام کوشک معروف شد.
ریشه اسامی بناهای شهر کوشک
مسجد جامع، حمام، یخجال طبیعی، گورستان، آسیاب آبی و محله پاچنار یا زیر بازارچه از سازه ها و بناهای قدیمی کوشک می باشند.
بنای مسجد بزرگ در زمان شاه عباس ثانی و سال 1046 خورشیدی به پایان رسیده است. قدمت قبرستان آنرا پیش از سلجوقیان ذکر کرده و سنگ قبری با تاریخ1127 قمری از آن موجود است.
ریشه اسامی کوچه های شهر کوشک
کوچه یخچالی: سازه یخچال های طبیعی در آن واقع بوده و نامش بر کوچه مانده است.
کوچه سر آسیاب : آسیابی در این کوچه بوده و نامش بر . کوچه مانده است.
کوچه درب حمام: حمامی قدیمی در این کوچه قرار دارد.
کوچه باغ عزیز الله: عزیز الله ارباب بوده و باغش در این کوچه قرار داشته است
کوچه درب سنگی: یکی از باغات این منطقه دربی سنگی داشته است.
کوچه باغ ملابشی : باغ یکی از ملاهای قدیمی در این کوچه واقع بوده است.
کوچه کامسرا: کاروانسرای دراین کوچه بوده که محل خرید و فروش دام بوده است.
کوچه دروازه: حدود 400 سال پیش دروازه ورودی کوشک در این منطقه قرار داشته است.
کوچه رختشور: کوچه ای که جویی از آن رد می شده و مخصوص لباسشویی زنان بوده است.
موقعیت جغرافیایی:
کوشک شهری است در بخش مرکزی شهرستان خمینی‌شهر استان اصفهان ایران.
شهر کوشک در 51 درجه و 30 دقیقه جغرافیایی و عرض جغرافیایی 32 درجه و 39 دقیقه و در ارتفاع 1608 متری از سطح دریا قراردارد این شهر از توابع شهرستان خمینی شهر محسوب می گردد بر اساس تقسیمات کشوری شهرستان خمینی شهر از سه شهر و سه دهستان تشکیل شده است شهر کوشک در 17 کیلومتری غرب اصفها ن و در جاده ای مابین نجف آباد اصفهان قراردارد فاصله این شهر تا شهر خمینی شهر 16کیلومتر می باشد .
پیشینه تاریخی
کوشک از لحاظ قدمت تاریخی به سده های قبل از اسلام بر می گردد که این مطلب از قبرستان تاریخی و برج های داخل آن که از زمان گبریان در آن باقی مانده است قابل تشخیص می باشد همچنین از ابنیه تاریخی می توان به ارگ باستانی و حمام تاریخی اشاره کرد. در این مورد نمونه سنگ قبر کشف شده و افراد به جا مانده از اعصار کهن در محله ای موسوم به شیخی ها گواه بر این موضوع می باشد.
لهجه
لهجه مرسوم در این شهرستان بسیار شبیه به شهرستانهای اطراف بخصوص اصفهان می باشد .
وجه تسمیه
نام قبلی کوشک ماربین بوده که به علت وجود منطقه ای به همین نام در شهرستان خمینی شهر به نظر می رسد در دهه های اخیر به دلیل وجود باغهای سرسبز و باصفا در این منطقه به نام کوشک(باغ یا امارتی در داخل باغ)معروف گردیده است.
آب و هوا
از لحاظ شرایط آب و هوایی دارای آب و هوای مشابه اصفهان می باشد و به دلیل نزدیکی به مرکز شهر اصفهان (13 کیلومتر) و وجود باغات خوش منظره وهوای پاک در چند سال گذشته مورد استقبال مردم اصفهان گردیده است
از گذشته شهر کوشک سندی در دست نمی باشد ولی بنا به اظهارات محلی ها شهر کوشک قدمتی 700 ساله دارد و نام قدیم آن قصر بوده است علت این نامگذاری در زمان سابق توسط یکی از خوانین مغول این محل جهت تفریح و خوشگذرانی انتخاب گردیده که نام همین محل را قصر مغول خواندند و بعدها به نام کوشک معروف شد که همان معنی قصر را دارد
