تعزیه در لغت به معنی سوگواری و برپا داشتن یادبود عزیزان از دست رفته است ولی در اصطلاح به گونه ای نمایش مذهبی منظوم گفته می شود که در مناسبت های مذهبی به ویژه در جریان سوگواری های ماه محرم صحنه هایی از وقایع را نمایش می دهد. مورخان، سابقه تعزیه به معنی نمایش سوگواره را به سوگ سیاوش می رسانند. عده ای شروع تعزیه در ایران را به زمان آل بویه (قرن 4ه.) مربوط می دانند.آنچه مشخص است تعزیه در دوران قاجاریه رواج یافت و حتی مکانهایی برای اجرای آن ساخته شد. تعزیه در سده نیز در زمان قاجاریه رونق یافت. اسناد موقوفات نشان می دهد در سال 1240خورشیدی وقف نامه ای برای تعزیه خوانی درآبادیهای ماربین تنظیم شده است.از طرفی تکیه کارسله در همین دهه شاهد برگزاری تعزیه بوده است.
م: حسینی، اشکوری(1388)، اسناد موقوفات اصفهان، قم، مجمع ذخایر اسلامی، دفترپنجم، صفحات 223 تا 227.
ابراهیم سرشوق، مستند تعزیه
روش های اجرای تعزیه
تعزيه گذر به گذر
دراین روش چند گذر که هميشه ثابت هستند در نظر گرفته شده است. گذر اول، اغلب حسينيه محل است و گذر بعدي محله بعدي و... . به اين ترتيب بازيگران تعزيه به چند گروه تقسيم شده و برای نمایش تعزیه، گروه اول وارد گذر اول شده و صحنه ای از واقعه را به مردم نشان مي دهد. سپس گروه اول به طرف گذر دوم حرکت کرده و همانند همان برنامه را در آنجا اجرا مي کند و به اين ترتيب اين شبیه خوانی تا گذر آخر اجرا مي شود. بعد از رفتن اولين گروه از گذر اول، دومين گروه وارد گذر اول مي شوند و دنباله تعزیه گروه اول را اجرا مي کنند و به این ترتیب تمامی تعزیه در همه گذرها نمايش داده مي شود.
تعزیه های گذری در محلات مختلف تفاوت می کند اما معروف ترین آنها در ایام تاسوعا و عاشورا، به ترتیب شامل تعزیه مسلم، طفلان مسلم، هفتاد و دو تن، مادر وهب، حر، شهادت حر، قاسم، عباس، علی اکبر، علی اصغر، شهادت امام (قتلگاه)، بنی اسد، سر امام در خانه خولی، اسرا در کوفه، بارگاه یزید و شام غریبان می شود.
از دیگر تعزیه های گذری خمینی شهر به تعزیه شهادت امام حسن(ع)، شهادت امام رضا(ع) و تعزیه جابر می توان اشاره کرد. تعزیه های مجلسی هستند. لازم به ذکر است که "سبک تعزیه" بر اساس نسخ شعری، فهرست و تقدیم و تأخر اجراها مشخص می گردد.
تعزیه مجلس کامل یا مجلسی یا دوره
در این روش تمامی صحنه های تعزیه توسط گروه های تعزیه خوان در یک مکان اجرا می شود.این مکان می تواند میدان و یا تکیه باشد. در تکیه محمودسبیل واقع در مجاور سالن مادر این روش انجام می گیرد.
در کتاب "تعزیه در ایران" نوشته صادق همایونی آورده شده است که در سده اصفهان در روز عاشورا تماشاچیان دورتادور میادین می نشسته اند و تعزیه خوانان به صورت گروه های مختلف هر کدام یک تعزیه را به سرعت اجرا کرده و زنجیروار از برابر تماشاچیان می گذشته اند پس از تاسیس انجمن شبیه سازان تعزیه اصفهان، صدور مجوز برای تعزیه های مجلسی از سال 89 به انجمن تعزیه خمینی شهر که اعضایش از طریق رای گیری انتخاب شدند، سپرده شده است.
اطلاعات طبقه بندی شده در خصوص تعزیه را از مطالب مرتبط بخوانید.
