پیشینه و موقعیت جغرافیایی:
در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران ج 10 ازدهه 1320آمده است:« قلعه فروشان، ده کوچکی است از دهستان ماربین بخش سده شهرستان اصفهان، واقع در 5 هزارگزی جنوب سده و یک هزارگزی شمال راه شوسه نجف آباد به اصفهان. سکنه آن 66 تن است.».
قلعه پریشان، لغات فروشان و لقات فروشان هم نامیده شده است. در طومار شیخ بهایی لغاطات قلعه فروشان از آبخورهای مادی جروکان ذکر شده که سه سهم از این مادی حقابه دارد. در کتاب تاریخ اصفهان میرزا حسن خان جابر اصفهانی لقات فروشان ذکر شده است.
به روزگار صفوی علاوه بر ناحیه گورتان، قلعه پریشان در کنار گبرآباد با 6 برج مدور و آتشکده در آن، زرتشتیان را پناه میداد. بسیاری از زرتشتی ها تا روی کار آمدن نادر آیینهای خود را در غرب اصفهان (سده فعلی) اجرا می نمودند
بنابراین دردورانی که زرتشتی ها آتشگاه و غرب اصفهان را محور فعالیت ها و تجمع خود قرار داده بودند از آبادانی برخوردار بود و با افول تدریجی زرتشتیان آتشگاه قلعه فروشان هم خاموش شد و منطقه از رونق افتاد.
کوه آتشگاه در باختر منطقه واقع بوده و مسیر آن از دامنه همین تپه میباشد. هرستان همسایه شمالی آن می باشد. قلعه فروشان در دهه 1360 به اصفهان الحاق و در حوزه شهرداری منطقه 9 قرار گرفت. در سال 1399 این منطقه به شهر خمینی شهر الحاق گردید.
ریشه نام ها:
به شکل قلعه فروشان و یا پریشان نام محل مرکب از قلعه و فروشان است. هرگاه در منطقه ای کشاورزی صورت میگرفته به تدریج مکانی برای اقامت درست می شده که به آن قلعه می گفته اند و فروشان نام یکی از سه آبادی بزرگ سده است.بنابراین می تواند قلعه فروشانیها باشد. اما به شکل لغاطات قلعه فروشان، نام مرکب از لغاطات و قلعه و فروشان است. اراضی دور دست مادی که حاصلخیزی کمی داشته و اراضی مرتفعی که با خاکبرداری امکان آبیاری آن فراهم می شده است را لغاطات میگویند، بنابراین با توجه به موقعیت جغرافیای محل که در دامنه شمالی تپه آتشگاه واقع و نسبت به رودخانه مرتفع است، لغاطات نام گرفته است.
