دانشنامه شهرستان خمینی شهر

مسیری که امروزه بخش شرقی آن به دوشنبه بازار مشهور است، از یک سو به درمحکمه و جاده شهر و از سوی غرب به میانجوی و قلعه‏آقا و قلعه موسی و باغ کازرونی و کوشک منتهی می‏شده است. قنات اسفریز از این مسیر عبورمی کرده و حتی چند مختره داشته است. انشعاباتی از قنات فیروزشاهی در ایمسیر به صورت نهر در وسط این مسیر جاری بوده است و به همین دلیل این مسیر به صورت خطی نیست. با احداث خیابان در دهه 1330 که در زمان نگارش کتاب بلوار بلوار توحید نام دارد مسیر به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شد. در بخش شرقی چند اثر کهن و تاریخی مانند حمام سرپل، مسجد سرپل، تکیه قاجاری حاج حسن، مسجد جامع قاجاری، کاروانسرای احتمالا افشاری، کوچه اطبا و خانه سرتیپ و خانه‏های تاریخی اطراف آن در این مسیر و کوچه های منشعب از آن وجود دارد. کاروانسرای آن اکنون به یک مجتمع تجاری تبدیل شده است. در بخش غربی، مسجد ملا حیدر‏علی، قبرستان بالا که اولین ساختمان شهرداری و اولین کتابخانه عمومی شهر در آن بنا شده و قلعه آقا و موسی و مسجد تور واقع است. این منطقه به کوچه یخی‏ها معروف بوده و در واقع انتهای محل فروشان از این سمت محسوب می‏شده است. در خاطرات نعیم مربوط به دهه ۱۲۶۰ خورشیدی به وجود بازار در روزهای جمعه در این مکان که اهالی آبادی‏های ماربین در آن به عرضه اجناس و خرید مایحتاج می‏پرداختند، اشاره شده است. حداقل تا دهه۱۳۳۰ در اطراف مادی عبوری از این منطقه دباغی و چرم سازی و تا پایان دهه ۱۳۴۰ توپ دوزی و سُردوزی (نوعی کفش) رواج داشته است. ظاهرا از اوایل دوره پهلوی دوشنبه‏ها‏ در این مکان و حاشیه نهر آن بازار برپا می‏شده است که هنوز ادامه دارد و لذا به دوشنبه بازار معروف شده است. به همین دلیل دوشنبه بازار مانند سایر بازارهای قدیمی‏ و مسقف خشت و گلی کشور نیست. چون کارکردی هفتگی داشته است. در چند دهه اخیر مغازه‏ها‏ی زیادی در شمال و جنوب این محوطه از خیابان امام جنوبی تا بلوار توحید ساخته شده است و حتی قسمتی از آن نیز دارای سقف فلزی است و دوشنبه بازار را به یک بازار دایمی‏ و بزرگ در خمینی‏شهر تبدیل کرده است. نقل است که پس از استقرار بلدیه در سده اولین خیابان شهر قرار بود در همن مسیر یعنی با تعریض جاده شهر و عبور از درمحکمه و دوشنبه بازار احداث شود که با مخالفت تعدادی از ساکنین روبرو شد.