سیمای سده در دهه 1310 و نیمه اول 1320
پس از راه اندازی بلدیه سده اعضای انجمن و شهردار با کمبودهای و کاستی‏های‏ متعددی روبرو شدند. راه‏های کسب درآمد، نبود جاده مناسب دسترسی به اصفهان، نداشتن خیابان، برق، بیمارستان، غسالخانه، ساختمان بلدیه، نظافت شهر، بهداشت و درمان، امکانات و میادین ورزشی، بخشنامه‏های متعدد برای انجام تصمیمات حکومتی از قبیل کشف حجاب وکلاه مردان و لباس متحد الشکل سرخط این مشکلات بودند.
برای درک نسبی سیمای شهر در دهه اول تاسیس شهرداری سده مرور چند گزارش از آن دوران راهگشا می‏باشد.
گزارش دیماه 1313 شهرداری سده
در این نامه شهرداری به سرقت‏های شبانه اشاره کرده و کدخدایان را موظف به حفظ امنیت کرده است که نشان از فعال نبودن امنیه در شهر دارد
گزارش خرداد سال 1316 شهرداری سده
در این نامه که شهردار آنرا خطاب به حکومت اصفهان نوشته ضمن گزارش اقدامات دو ماهه اخیر کمبودها ذکر شده است. درگزارش به وجود انجمن تربیت بدنی، دایر شدن کانون ورزشی، وجود زمین فوتبال و مسابقات چرخ سواری اشاره شده است اما همچنان احداث خیابانها و موانع آنهم از طرف خود مردم، نداشتن مدرسه به اندازه کافی، دادگاه و امنیه از کاستی‏های شهر است. جالب است بدانیم در جواب شهرداری سده وزارت داخله قول پیگیری می‏دهد ولی مدتی بعد با احداث امنیه و دادگاه مخالفت شده اما مهندسی برای تکمیل نقشه خیابانها فرستاده شد.
گزارش جامع ترسیمی از سده در سال 1317
این گزارش ترسیمی، ظاهرا نتیجه مطالعاتی است که با موضوع جغرافیای اقتصادی منطقه صورت گرفته و نتایج آن در سال 1317 ترسیم شده است. نمودار وضعیت مراکز تجاری، معادن، تجارت، صادرات، صنعت و راههای‏ ارتباطی سده را در آن دوره نمایش داده است.
نمودار خطوط ارتباطی نشان می‏دهد که سده در سال 1317 جاده نظامی و شوسه نداشته و اکثر جاده‏ ارتباطی آن پیاده رو است و احداث جاده در دست اقدام است.
مشاهدات یک گردشگر در سال 1319 از سده
فردی به نام .علیرضا اشرف خراسانی از تهران به قصد گردش در این سال به اصفهان سفر و سری هم به سده می‏زند. وی مشاهدات خود را از درماندگی مردم برای تهیه نان به حکمران اصفهان گزارش کرده است. این گردشگر می نویسد به افراد درمانده‏ای برخورد کرده که نان نمی‏توانستند بخرند چون با وجود خرید گندم توسط شهرداری نان به چندین برابر عرضه می‏شد. وی همچنین به وجود دارالایتام و نارضایتی مردم از شرایط موجود اشاره دارد.
گزارش بازرس کل جنوب از سده
این بازرس در گزارش خود به اداره امور شهرداریهای وزارت کشور نوشته است:« شهرداری داری وضعیت اسفناک است، دارای برق نیست، حمام دوشی ندارد و نصف عوارص سنه قبل واریز نشده با اینکه دارای 40 هزارجمعیت است تاکنون توجهی نشده است».
گزارش بازرس اعزامی به سده
در اسفند 1325 بازرسی مامور رسیدگی به امر اصلاحات و وضع شهر می‏شود. وی ضمن تایید برخی گزارش ها از اوضاع شهر، تبدیل گرمابه‏ به دوشی را عملی نمی‏داند و برق رسانی به منطقه را منوط به تشکیل شرکت توسط اهالی میداند. وی متذکر می‏شود قبل از اینکه فکر اساسی برای کسری درآمد انجام و تامین درآمد کافی بشود هیچگونه انتظاری از شهرداری نباید داشت.
شهرداری و انجمن در ابتدای کار برای رفع مشکلات شهر موضوع اصلاحات سده را مطرح کردند. اخبار موجود از آن دوران نشان می‏دهد آنها برای تحقق اهداف خود بارها از مدیران استانی دعوت کردند تا به سده سفر کنند و از نزدیک کمبود‏های شهر را ببینند شاید در جهت رفع نیازها، بلدیه را یاری کنند. به تعدادی از این سرکشی‏ اشاره می‏شود:
14 اردیبهشت 1313
در روز جمعه 14اردیبهشت 1313 که مطابق با 19 محرم بود گروهی از روسای ادارات استان به سرپرستی «صور» حاکم وقت اصفهان برای سرکشی و بررسی نیازهای در سده حاضر شدند. چند خبرنگار هم آنها را همراهی کردند. این مدیران ارشد استانی با حضور مقامات محلی تشکیل جلسه داده و کمبودها را بررسی نمودند. خیابان، مریضخانه، برق راه ارتباطی سده به اصفهان از جمله این کمبودها بود که مطرح شدند. جالب اینکه نیکو‏کاران سده در این جلسه پرداخت سه هزار ریال اعانه به شیر و خورشید را قبول می‏کنند. مشاهدات خبرنگاران در روزنامه اخگر اصفهان با عنوان« سده شهر است نه ده» چاپ شد. خبرنگار مشاهدات خود را از این سفر آورده و مدعی شده که این منطقه با امکاناتی که دارد استعداد پیشرفت دارد مطلبی که پس از 84 سال هنوز بعضی روزنامه نگاران، نشریات و مدیران تکرار می کنند.
تیر 1313
دو ماه بعد از سفر اول، مجددا حکمران اصفهان در تیر 1313 برای بررسی اوضاع به سده آمد. وی پیش از سفر خود یک مهندس را برای تهیه طرح خیابان کشی در سده به منطقه فرستاده بود.
دی 1315
در این ماه «صور» حکمران اصفهان همراه معاونش دبیر سیاقی برای چندمین بار به سده سفر کرد. حکمران هدف خود از این سفر را آبادی سده اعلام نمود. وی و همراهان در جلسه‏ای که با مسولین شهری تشکیل داد مسایل و مشکلات موجود را بررسی و تصمیماتی اتخاذ شد. از جمله مصوبات این سفر پیگیری احداث خیابان‏، دوشی کردن سه حمام، مبارزه با کچلی سر محصلین، رسیدگی خانه به خانه برای داشتن شناسنامه، تشکیل شرکت توسط اهالی برای تهیه خشکبار بود.
این سرکشی‏ و حضور مدیران استانی طی انجام اصلاحات در سده ادامه یافت چنانچه در اسفند 1316 فرماندار اصفهان با تعدادی کارشناس و رئیس اداره به سده آمد. در این سفر در خصوص احداث خیابان و افزایش کدخدایان از سه نفر به 12 نفر تصمیم گیری شد. در شماره‏های آتی روند تحقق اصلاحات از فکر تا عمل بر ‏پایه اسناد موجود پیگیری می‏شود.
منابع:
شماره ‏های مختلف روزنامه اخگر اصفهان
مجموعه اسناد در دسترس
شاهین، محمدعلی، رخدادها از مهربین تا تشکیل شهرستان خمینی شهر، گفتمان اندیشه 1400