آذر 1285( ذی القغده 1324)
تشكيل انجمن ولايتی
مردم اصفهان در ادامه مبارزات خود علیه استبداد در این تاریخ انجمن فعالی به نام انجمن ولايتی تشكيل دادند شخصيتهای مشروطه خواه بزرگی چون حاجآقا نورالله نجفی ، حاجآقا سدهی، حاج ميرزا محمدعلی كرباسی، حاج آقا جمال، حاج ميرزا ابوالحسن بروجردی، ميرزا احمد دولتآبادی، حاجآقا محمد جوبارهای و سيدحسن مدرس از اعضای این انجمن بودند. حاج آقا نورالله نجفی رياست انجمن را برعهده داشت. روزنامه انجمن مقدس ملی اصفهان پانزده روز پس از تشکیل انجمن به منظور انعکاس نظریات و مذاکرات مجلس مذکور از سال 1324 تا 1326 به مدت دو سال انتشار می یافت.
روزنامه انجمن مقدس ملی اصفهان
................
سال 1286(1326ه ق)
تشکیل قشون فداییان مشروطه
در سال 1326 ق پس از مخالفت محمدعلیشاه با مجلس مشروطیت در شهرهای مختلف کشور واکنشهایی صورت گرفت. روحانیون اصفهان ازجمله حاج شیخ نوراله نجفی از هر بلوک و قریهای تشکیل عدهای قشون فدایی داده و شهریان را نیز گفت نشانهها زدند و یک روز در تخت فولاد از مسلم و یهود و ارامنه قریب به 50 هزار نفر جمع شدند. یهودیان می گفتند:
ما امت موساییم/ مشروطه را فداییم
مسلمین می گفتند:
ما بنده خداییم/ مشروطه را فداییم
فداییان سده در همه قراء سده اول دسته فروشان در کمال نظم و ترتیب...تقریبا دو سه هزار نفر از عقب با زدن طبل و علم و شیپور که فداییان خوزان در کمال ترتیب آمدند تخمینا دو سه هزار نفر بعد فوج ورنوسفادران به همین ترتیب سه چهار هزار نفر تقریبا تماما در میدان نقش جهان مشق نموده آن گاه به بیابان آمدند.
مهدوی، سید مصلح الدین، تاریخ ملی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر، الهدایه، قم، 1367
انصاری، میرزا حسن خان، تاریخ اصفهان و ری، مشعل اصفهان 1378، ص355.
...........
خرداد ۱۲۸۶ (جمادی‌الاول ۱۳۲۵)
عزاداری اهالی سده درعمارت چهلستون
در بهار سال 1286 در ماجرایی تعدادی از روستایان تبریز که از مشروظهخواهان حمایت کرده بودند به دست مخالفین قتل عام میشوند، انجمن اصفهان به این ماجرا واکنش نشان داده و عزای عمومی اعلام و شهر تعطیل و سیاه پوش میشود و به مدت سه روز در عمارت چهلستون مجلس عزاداری برگزار میگردد. به غیر از اهالی اصفهان دستههایی از اطراف اصفهان از جمله سده در این مراسم عزاداری شرکت میکنند. در این میان بزرگترین دسته عزادار از سده بودهاند. روزنامه انجمن مقدس ماجرا را چنین ثبت کرده است: «یک دسته از سده آمدند جلوی آنها آقای آمیر سیدعلی امام جمعه، که درحقیقت یکی از اول هواخواهان مشروطیت و فداییان وطن میباشند، بودند و آقای صدرالعلماء و تمام علما و سادات و مترادف آنها تقریبا هفت، هشت هزار جمعیت با طبل عزا و اول دسته فداییان مجلس بودند که هریک به نشان نقره امتیاز داشتند که سجع نشانها این بود (فدایی مجلس ملی) و بعد قمهزنها سرها شکافته، تنها به خون آغشته و تمام کفن پوشیده.....هر دسته نوحه و مرثیه میخواندند، فداییان به این ذکر مداومت داشته ما بنده خداییم، مشروطه را فداییم و تا ظهر ارکان چهل ستون از ضجه و ناله ماتمیان متزلزل بود و ظهر مجلس تعزیت را برچیدند.»
روزنامه انجمن مقدس شماره 25، ص 4
........
5 مرداد 1286(1325ه.ق)
تجمع مشروطه خواهان سده در چشمه منظر
در جریان مبارزات مشروطه سدهیها از آن حمایت میکردند. روزنامه انجمن مقدس ملی اصفهان رخداد تجمع مشروطیت خواهان سده در چشمه منجر در حضور حاجآقا نورالله در تاریخ 17 جمادی الثانی 1325 هجری قمری را چاپ کرده است. در بخشهایی از این مطلب آمده : شب یکشنبه 17 جمادی الثانی ثقه الاسلام تشریف فرمای چشمه منجر پهلوی کوهی است یک فرسخی سده شدند روز یک شنبه دو ساعت از طلوع گذشته یک فوج سربازهای ملی خروشان از قریه فروشان...مشق کنان بطریق نظام و سرباز با طبل و علمهای فراز وارد شدند آقای آمیر سیدعلی و آقای صدر العلما... باتفاق حاجی آقاسده تفنگ بر دوش مشق سربازی مینمودند....تقریبا پانصد نفر از آنها تفنگ ها بر دوش اشتغال بمشق داشتند......قبل از ظهر فوج خوزان آمد پانصد نفر....بعد از فراغ ثقه الاسلام مشاقان و طبالان جنود الهی را انعامات کامله نمودند که در همان شب از همانجا میهمان باشند جمعیت استدعا نمودند که مرحمتی آقا خدمت آقای آمیرسیدعلی باشد و خرج انجمن سده بشود... حسب الامرآقا بنا شد ثبت فداییان را که در این قصبه هستند بردارند از روی تحقیق کتابچه نموده بمجلس دارالشورای کبری بفرستند.... فضلا از فداییان سده فقط قریب ده هزار نفر میشوند.
روزنامه انجمن مقدس ملی اصفهان سال اول شماره 31 ص 8.
نقل از کتاب رخدادها از مهربین تا تشکیل شهرستان خمینی شهر
