راوی: مهدی هاوش
دبیر سابق مجمع امور صنفی شهرستان
اشاره: طیق اسناد موجود سابقه تعیین نماینده اصناف از سوی کسبه سده به سال
۱۳۱۱ میرسد و سابقه الزام کسبه به گرفتن مجوز کسب و نیز انجام معاینه پزشکی آنها به سال ۱۳۱۸ بر میگردد. گاه به کسبه شغل خاصی هم تاکید میشود که باید مجوز دریافت کنند. مثلا حلاج‌های سده در سال ۱۳۱۹ ملزم به دریافت مجوز کار میشوند.
اسناد سالهای بعد نشان میدهد که در سال ۱۳4۳ اصناف در همایونشهر طبقه بندی شدهاند. در سال 1356 موزائیک سازها تشکیل تعاونی میدهند، درحالی که چنین اقدامی قبل از پیروزی انقلاب نادر بوده است. گفتگو با یکی از مطلعین فعال در نظام صنفی پیشینه ایجاد تشکلهای صنفی را در شهر از اولین سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی روشن میکند.
* سابقه تشکلهای صنفی به چه تاریخی بر میگردد؟
اولین قانون نظام صنفی در سال 1358 توسط شورای انقلاب تصویب شد که بر اساس آن تشکیل شورایی از خود اصناف هر رسته صنفی رسمیت یافت. در اجرای آن اتحادیه های صنفی به عنوان سازمانهای مردم نهاد تشکیل گردید و طبق قانون مذکور صدور پروانه کسب بر عهده اتحادیه های صنفی قرار گرفت.
* پیش از این اصناف پروانه نمیگرفتند؟
تا قبل از انقلاب اسلامی کسبه هر حوزه شهری با پرداخت عوارض سالانه خود به شهرداری، یک برگ پروانه کسب یک ساله که توسط واحد امور پیشه وران صادر میشد دریافت میکردند.
* اولین شرکتهای تعاونی در شهرستان کی شکل گرفت؟
اولین شرکتهای تعاونی از سال 1358 در همایونشهر به دلیل دو نرخی شدن اغلب کالاها و اعطای تسهیلات دولتی به تعاونیها تشکیل گردید. ،شرکتهای تعاونی بعدی یکی پس از دیگری تاسیس شدند. تعداد این شرکتها در شهرستان تا اوایل دهه شصت به حدود 75 تعاونی رسید.*
* اسامی برخی از این شرکتهای تعاونی را میفرمایید؟
شرکتهای تعاونی خواربار فروشان برای تامین ارزاق عمومی به نرخ دولتی بر اساس روش کالابرگ، شرکت تعاونی خبازان برای تامین سهمیه آرد دولتی و شرکت تعاونی فروشندگان لوازم خانگی از جمله آنها بودند. گاهی این گونه تعاونیها مانند شرکت تعاونی ملامین سازان و یا تعاونی طناب تابان فقط برای برخورداری از سهمیه مواد اولیه مصرفی تشکیل میشد.
* هر داوطلبی میتوانست عضو این تعاونیها بشود؟
پیش شرط عضویت در شرکت تعاونی هر صنف داشتن پروانه کسب از اتحادیه همان شغل بود.
* این اتحادیه ها از قبل وجود داشتند؟
خیر و به دلیل لزوم تشکیل آنها، اتحادیه صنفی از اوایل دهه شصت در این شهرستان شکل گرفت.
* مسؤولان هر اتحادیه چگونه مشخص میشدند؟
در ابتدا مسؤولان هر اتحادیه از طرف کمیسیون نظارت بر اصناف، به ریاست فرماندار وقت انتصاب میشدند. ولی در مراحل بعدی از طریق انتخابات با انتخاب مستقیم شاغلان هر صنف، اعضا هیات مدیره مشخص میشدند.
* آماری از اتحادیهها و واحدهای صنفی در شهرستان در زمان خدمت خود دارید؟
در سال 1396 در شهرستان خمینی شهر تعداد 52 اتحادیه صنفی فعال بوده البته این تعداد در طی سی و چند سال اخیر ثابت نبوده و گاهی دچار زایش (تفکیک) و گاهی دچار میرایش (ادغام مشاغل) شده است.
اتحادیه های صنفی حدود 17 هزار واحد صنفی و کارگاهی را مدیریت میکنند . حدود 500 رشته شغلی در این 52 اتحادیه ساماندهی شدهاند. از باب مثال دسته توزیعی خدماتی تالار، رستوران و اغذیه 16 گروه شغلی را مدیریت مینماید.
* سلسله مراتب از اتحادیه به بالا به چه شکل است؟
هر اتحادیه صنفی یک عضو هیات مدیره (رییس اتحادیه) را به عنوان عضو مجمع امور صنفی معرفی مینماید و مجمع امور صنفی هر شهرستان با عضویت روسای اتحادیههای صنفی آن شهرستان تشکیل میشود. روسای اتحادیه ها از بین خود اعضای هیات رییسه مجمع را برای یک دوره انجام وظیفه انتخاب میکنند. که تحت نظر کمیسیون نظارت بر سازمانهای صنفی شهرستان (متشکل از روسای ادارات دولتی شهر) انجام وظیفه مینمایند.
کمیسیون نظارت هر شهرستان تحت نظر هیات عالی نظارت بر اصناف و بازرگانان کل کشور و معاونت وزارت صنعت، معدن و تجارت «بازرگانی» انجام وظیفه مینمایند.
* پیشینه مجمع در شهرستان خمینی شهر به چه سالی بر میگردد؟
اولین مجمع امور صنفی شهرستان تحت نام شورای مرکزی اصناف در سال 1363 تشکیل شد.
* اعضای اولین مجمع چه کسانی بودند؟
اولین بنیانگذاران سازمانهای صنفی شهرستان خمینیشهر عبارت بودند از:
حاج محمد حاج حیدری (پارچه فروش)
حاج حیدرعلی اعلایی (الکتریک)
حاج غلامحسین سعیدی (خیاط)
حاج محمدعلی زهتاب (مرغ فروش)
حاج محمد بهرهبر پور (اغذیه فروش)
حاج سیدمحمد دیباجی (پوشاک فروش)
* مجمع امور صنفی با همین عنوان تا چه زمان فعال بود؟
تا سال 1392 و از آن سال به بعد دلیل اصلاحات صورت گرفته قانون نظام صنفی توسط مجلس شورای اسلامی، نام مجمع امور صنفی به «اتاق اصناف» تغییر یافت، ولی عمده شرح وظائف و اختیارات ثابت ماند.
پی نوشت:
*قبل انقلاب شركتی با عنوان شرکت تعاوني پيام در روستاهای دستگرد، هرستان، آدريان، کرتمان و قلعه اميریه تاسیس شد. پیام در هر کدام از آبادیهای ذکر شده فروشگاهي داشت و ارزاق عمومی را عرضه میکرد. در مقطعی تعداد اعضای آن به حدود 5000 نفر رسید. در كرتمان فروشگاه تعاوني بعد از انقلاب راه اندازي شد. ابتدا فردی به نام استاد برات به طور سيار اجناس آنرا میفروخت و به دنبال آن فروشگاهي در محل دایر شد. سازمان تعاوني روستایی همه كاره شركت بود و هيئت مديره تعاونی از هر پنج آبادی انتخاب شده بودند. بعد از انقلاب ارزاق عمومي چه خوراكي و چه غير خوركي كمياب شد و در كشور بنا شد اجناس و ارزاق مردم به صورت دفترچه و از طرف شورا و تعاونيها به مردم داده شود. در این دوران، فروشگاههای تعاونی پیام نقش مهمی در رساندن ارزاق به دست مردم داشتند. پیام پس از مدتی دچار مشکلاتی شد و از رونق افتاد و عملا تعطيل گردید.
نقل از کتاب راویان ماربین جلد6، محمدعلی شاهین