محمدعلی شاهین
روزنامه نگار، پژوهشگر
معضل بزرگ شهر در ابتدای شروع کار بلدیه و انجمن بلدیه سده نبود جاده مناسب دسترسی به بیرون شهر و خیابان و جاده مناسب بین محلات سه گانه اصلی بود. بر پایه گفته ها در ابتدا تصمیم بر آن شد که همان جاده قدیمی بین اصفهان به سده موسوم به (جاده شهر) تعریض و بهسازی شود تا دو مشکل با هم حل شود این جاده از اصفهان به درب محکمه و میانجوی و غرب سده امتداد مییافت. گفته میشود این اقدام همان ابتدا با مخالفت شدید مردم محلی روبرو و متوقف شد.
بر طبق اسناد، پیگیریهای بعدی بلدیه سده سبب شد تا در اردیبهشت 1313 گروهی از روسای ادارات اصفهان به سرپرستی صور حاکم وقت اصفهان به سده سفر کنند. در این جلسه چند مشکل اصلی شهر از جمله احداث خیابان مطرح و به دنبال آن کشیدن خیابان و پیگیری احداث راه سده در دستور کار قرار گرفت.
در اقدام بعدی، در همان ماه سفر حاکم اصفهان به سده، مهندس بلدیه، مسیو نیمسکر آلمانی برای بررسی، تهیه و ارایه طرح اولیه خیابانها به سده اعزام گردید. وی نقشهها را طراحی و به حکمران تحویل داد. دو ماه بعد یعنی در تیر 1313 حکمران اصفهان مجددا برای بررسی اوضاع به سده آمد.
در شهریور 1314 حکمران دستور جدیدی برای احداث خیابان در سده صادر نمود. در مقام مقایسه در حالی که هنوز احداث خیابان در سده درگیر مشکلات بود، خیابان اصلی نجف آباد تکمیل شد.
در شهریور 1315 حکمران اصفهان دستور داد تا به مالکین املاک در مسیر خیابانهای سده اطلاع دهند تا برای تسویه مراجعه نمایند. ولی ظاهرا بازهم به مسیر در نظرگرفته شده اعتراض شد.
در آبان 1315 مهندس انصاری از بلدیه اصفهان برای بررسی خیابانکشی در سده مامور شد. وی چند روز بعد از حضورش در سده گزارش خود را تقدیم حکمران کرد. در دی 1315 صور حکمران اصفهان و دبیر سیاقی معاونش سفر مجددی به سده برای پیگیری خیابانکشی در این منطقه انجام و از نزدیک امور را بررسی نمودند. این سفرهای پی در پی حکمران اصفهان نشان میدهد در مقابل احداث خیابان در شهر موانعی از جمله مخالفت بعضی از اهالی و نامه پراکنی های پیوسته آنها در کار بود که تنها مقامات ارشد استانی باید پیگیر اجرای آن باشند. در سندی به تاریخ 11 خرداد 1316 خطاب به شهردار سده با اشاره به عزم استان به احداث خیابان آمده است« کمک مهندس این دو روزه به سده آمده و نقشه خیابان را تکمیل خواهد کرد و برای اجازه به وزارتخانه فرستاده شود به مزخرفات کاغذ پرانها گوش ندهید و آنها باید بدانند که در مقابل اصلاحات به هیچ عمل و هیچکس اهمیتی داده نمیشود و قطعا به مجازات سخت گرفتار خواهند شد».
نهایتا مدتی بعد، فرماندار اصفهان همراه معاون، رییس طرق و مهندس شهرداری در اسفند 1316 وارد سده شده و دستور به خرابی مسیر خیابانهای میخ کوبی شده و نیز احداث میدان وسیع در وسط آنها داد. به این ترتیب تخریب خیابانهای چهارگانه با بیل و کلنگ و نیروی کارگر و استفاده از چهارپایان و گاری شروع شد. گفتههای شفاهی حاکی از آنست که از نیروی کار کُردهایی که به فرمان رضا شاه تبعید و در کاروانسرایی در دربمحکمه اسکان داده شده بودند نیز استفاده گردید. این چهار خیابان از میدان به سمت شمال و جنوب و غرب و شرق شهر شروع به تخریب شدند. احداث خیابانهای چهارگانه ارتباط سه محل را ممکن و در درون بافت قدیمی محلات نیز نفوذ کردند. خیابان شمالی تا پایان محله ورنوسفادران، موسوم به بیابان، خیابان جنوبی تا حدود میدان 22 بهمن فعلی و پیوستن به راه سده، خیابان غربی تا حدود شهرداری ناحیه 2 فعلی و خیابان شرقی تا میدان کاج فعلی در نظر گرفته شده بود. در جریان احداث خیابانها چندین جلسه در سطح استان و نیز بازدید مقامات استانی از جمله تشکیل شورای بخش و حومه در تیر 1318 و سفر فرماندار اصفهان به سده برای بازدید چند طرح ساختمانی و دستور به توسعه فلکه در 19 خرداد 1319 اتفاق افتاد. از بین چهار خیابان طراحی شده، در عمل خیابان شمالی در حوالی دبیرستان عماد فعلی متوقف شد. در ابتدا نام خیابان شمالی، ورنوسفادران، جنوبی، سده، غربی، پیمان و شرقی، شیخ صفی انتخاب گردید . نام پیمان اولین نامگذاری بر پایه پیشینه و میراث و نکوداشت شخصیتها در شهر به حساب می آید.
به این ترتیب در پایان دهه 1320 سده، از شمال به جنوب دو کیلومتر و از شرق به غرب یک کیلومتر خیابان داشت. این خیابانها تا سالهای پایانی دهه 1330 یعنی حدود بیست سال پس از احداث، شوسه بودند.
منابع:
روزنامه اخگر اصفهان، شمارههای مختلف از سال 1313 تا 1319.