محضرداران ماربین
راویان: اسماعیل رضایی (1398-1295)، حاج علی زهتاب متولد 1306، سید مجتبی لقمانی متولد 1306، کرامت عمادی متولد 1324، مرتضی اشرفی و تقی صهری.
اشاره: محضرهای شرع نهادهایی حقوقی و دینی بودند که پیش از مشروطیت و تا اندکی پس از آن به تنظیم روابط حقوقی عامه مردم می‌پرداختند. محضرداری در ایران دارای جایگاهی فقهی داشته و در دست روحانیون بوده است. ولی در سالهای 1302 و 1306 قوانینی به تصویب مجلس شورای ملی رسید که به سبب آنها دفاتر اسناد رسمی و دفاتر ازدواج و طلاق در نقاط مختلف دایر شدند.1 سیر تشکیل این دفاتر در منطقه ماربین و قرای آن با استفاده از اخبار ثبت شده در آن زمان، اسناد و گفتگوهای ذکر شده به شکل سوال و جواب آورده شده است.
مردم منطقه قبل از شکل گیری دفاتر ثبت اسناد و ازدواج عقود و قرار دادهای خود را چگونه ثبت میکردند؟
اسناد معاملاتی و ازدواج باقی مانده از حداقل 200 سال گذشته از منطقه نشان می‌دهد، مردم برای انجام این امور به روحانیونی در محل های مختلف مراجعه میکردند و او پس از تنظیم این قرار دادها آنها را مهر و شاهدانی نیز بر سند تنظیمی مهر میزدند.2
از جمله این روحانیون در یک صد سال اخیر که سرشناس باشد چه کسی بوده است؟
سید ابوالحسن سیادت معروف به عمادالشریعه که چند بار از وی در این کتاب نام برده شده یکی از آنها بوده است.و نزد مردم جایگاه و اعتبار داشته است. البته اینگونه افراد معاملات و ازدواج و طلاق را با ادبیات و شکل خاص خود مکتوب میکردهاند.3
پس از تصویب قوانینی که اجازه تاسیس دفاتر ازدواج و اسناد را میداد اسامی چه کسانی به عنوان صاحب دفتر و سردفتر در دو دهه 1310 و 1320 در ماربین به چشم میخورد؟
سید ابوالحسن سیادت، میرزا ابراهیم فیض، میرزا علیمحمد میردامادیان، سید محمد برکات دیباجی، سید جمال عالم کارلادانی، میرزا محمد روضاتی، محمد صادق عاملی رنانی، حاج آقا سدهی جلال علوی سدهی ، سید حسن قریشی ورنوسفادرانی و حیدر شریفیان خوزانی.
برپایه اخباری که در دسترس هست اولین دفاتر ازدواج و طلاق در منطقه ماربین در چه سالی و در کدام قریه دایر شد؟
یکی از اولین های محضر داری سید ابوالحسن سیادت بوده که در قریه خوزان به این کار مشغول میشود و فرد دیگر میرزا ابراهیم فیض بوده است که در بهمن 1312 دفتر ازدواج و طلاق در قریه رنان ماربین تاسیس میکند. این دفاتر دارای شماره بوده اند.
از میرزا ابراهیم فیض اطلاعاتی موجود است؟
بله روحانی و از اهالی اندان بوده است که در چندین دفتر از جمله دفتر ازدواج و طلاق در قریه اندان از سال 1312، کفالت دفتر ازدواج و طلاق قریه ورنوسفادران از سال 1315، صاحب دفتر اسناد رسمی قریه رهنان و دفتر اسناد رسمی شماره ۴۶ سده نامش مطرح است. وی در فروردین 1327 وفات یافته و در تخت فولاد مدفون است.
دیگر دفاتر ازدواج و طلاق بر اساس اعلان ثبت اسناد و املاک کشور به ترتیب تاریخ اعلان در کدام قریه و توسط چه کسانی دایر شده است؟
در فروردین 1313 دفتر ازدواج و طلاق بلوک ماربین در قریه ورنوسفادران توسط میرزا علیمحمد میردامادیان معروف به صدرالشریعه و یا آقا صدر دایر میشود .این دفتر بعدا تبدیل به دفتر اسناد رسمی میشود و مکان آن روبروی عصارخانه ورنوسفادران بوده است.
در اردیبهشت 1313 دفتر ازدواج و طلاق بلوک ماربین در قریه فروشان توسط سید محمد برکات دیباجی دایر میشود.
در مرداد 1313 دفتر ازدواج و طلاق بلوک ماربین در قریه کارلادان توسط سید جمال عالم کارلادانی دایر میگردد.
شهریور 1313 دفتر ازدواج و طلاق بلوک ماربین در قریه زران توسط میرزا محمد روضاتی تاسیس میگردد.
مهر 1313 دفتر ازدواج و طلاق بلوک ماربین در قریه رنان توسط محمد صادق عاملی رنانی راه اندازی می شود.
خرداد 1314 دفتر ازدواج و طلاق قریه ورنوسفادران توسط سید حسن قریشی ورنوسفادرانی افتتاح میشود.
آیا اخباری از تاسیس دفاتر اسناد رسمی در منطقه ماربین هم موجود است؟
بله خبری از تاسیس یک دفتر اسناد رسمی درخیابان شاهپور اصفهان در خرداد 1314 و با شماره 15 منتشر میشود. صاحب این دفتر فردی به نام حاج آقا سدهی بوده است. این دفتر هفته ای دو روز را به ثبت معاملات ماربین اختصاص داده بود. اما خبری از تیر 1314 تاسیسس دفتر اسناد رسمی در فروشان به سردفتری میرسید محمد برکات دیباجی را نشان می‌دهد که احتمالا اولین دفتر اسناد رسمی در سده بوده است.
برای صاحبان این دفاتر مجوز و ابلاغ مکتوبی صادر میشده است؟
ابلاغ رسمی برای تاسیس دفتر ثبت ازدواج در اندوان توسط آقای جلال علوی سدهی با امصای وزیر دادگستری
وجود دارد و در آن آمده: به موجب این ابلاغ دفتر شما در دهکده‌های زمان و اندوان ماربین اصفهان برای ثبت ازدواج رسمیت می‌دهد و همچنین طبق احکامی که آنها را وزیر امضاء کرده در تاریخ 21 بهمن 1326 حکم استعفای ابراهیم فیض سر دفتر اسناد رسمی شماره ۴۶ سده پذیرفته و در تاریخ بیست و دوم همین ماه حیدر شریفیان حکم سردفتری آنرا میگیرد. دفتر اسناد مذکور با همین نام هنوز در خیابان بوعلی فعال است.4
...........................
1-ثبت املاک سابقه ای طولانی دارد. داریوش گفت تا جمهوری های یونانی را در آسیای صغیر ممیزی و اراضی مزروعی را با قید مساحت و اضلاع در دفاتر دولتی ثبت نمایند. در عهد صفویه مرجعی به نام دیوانخانه تاسیس شد که یک نفر قاضی شرع در آنجا به کار معاملات تنظیم اسناد و عقدنامه و طلاق نامه میپرداخت
در زمان ناصرالدین شاه قاجار فرمانی صادر شد که ادارهای تشکیل شود که مرجع ثبت اسناد بوده و موافق دول متمدنه تمبر زده و در دفاتر مخصوص ثبت و ضبط گردید.
قانون ثبت اسناد و املاک در ۱۲۶ ماده در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۰۲ به تصویب رسید و اداره ثبت اسناد و املاک تشکیل گردید. اداره مذکور تابع وزارت عدلیه بوده و رئیس کل آن به پیشنهاد وزیر عدلیه و فرمان شاه منصوب میشد. در تاریخ ۲۱ بهمن ۱۳۰۶ قانون ثبت عمومی املاک در ۹ ماده تصویب شد که در آن ثبت کلیه اموال غیر منقول را الزامی نمود .در تاریخ ۱۳ بهمن ۱۳۰۷ قانون تشکیل دفاتر اسناد رسمی در ۲۰ ماده به تصویب رسید. در سال 1316 کانون سردفتر داران تاسیس شد. در سال ۱۳۵۲ قانون تبدیل اداره کل ثبت اسناد و املاک به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور تصویب شد. دفاتر ازدواج و طلاق از نهادهای تخصصی مدنی هستند که بخشی از وظایف اجرایی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور را انجام می‌دهند.
2-برای تعیین حدود املاک و نیز رفع اختلافات در حد و حدود مالکیت ها افرادی وجود داشته اند که به تصدیق کن معروف بوده اند یکی از آنها حاج عبدالقفار و پسرش حاج حسن ناصری بوده است حاج عبدالقفار در دستگاه ضل السلطان هم تصدیق کن بوده است.
3-تعدادی از اینگونه اسناد معاملات و ازدواج منطقه در موزه اسناد خمینی شهر و نیز کتاب از زبان اسناد وجود دارد.
4- اخبار تاسیس دفاتر از شماره های مختلف روزنامه اخگر اصفهان نقل شده است.