فعالیت رسمی تعاونی در کشور به سال ۱۳۱۴ با تاسیس نخستین شرکت تعاونی روستائی توسط دولت بر میگردد. در سال ۱۳۳۲ اولین قانون تعاونی ایران به تصویب رسید. درسال ۱۳۴۱ براساس تبصره ۲ ماده ۱۶۵ قانون مربوط به اصلاحات ارضی، کشاورزانی که زمین دریافت می‌داشتند ناچار بودند قبلاً عضویت شرکت تعاونی روستایی را بپذیرند. به این ترتیب در مدت کوتاهی بیش از ۸ هزار شرکت تعاونی روستائی تشکیل گردید. در سال ۱۳۵۰ قانون شرکت‌های تعاونی با مطالعه قوانین سایر کشور‌ها تهیه و تصویب شد.
پس از پیروزی انقلاب و تصویب قانون اساسی جدید در اصول 43 و 44 آن، نظام اقتصادی جمهوری اسلامی ایران به سه بخش دولتی، تعاونی و خصوصی تقسیم شد. به این ترتیب تعاون جایگاه ویژهای در کشور پیدا کرد.
در پیشینه شهر قبل از انقلاب شركتی با عنوان شرکت تعاوني پيام در روستاهای دستگرد، هرستان، آدريان، کرتمان و قلعه اميریه تاسیس شد. پیام در هر کدام از آبادیهای ذکر شده فروشگاهي داشت و ارزاق عمومی را عرضه میکرد. در مقطعی تعداد اعضای آن به حدود 5000 نفر رسید. در كرتمان تعاوني مذکور، بعد از انقلاب فروشگاهي در محل دایر کرد. سازمان تعاوني روستایی همه كاره شركت بود و هيئت مديره از هر پنج آبادی انتخاب شده بودند. بعد از انقلاب ارزاق عمومي چه خوراكي و چه غير خوركي كمياب شد و در كشور بنا شد اجناس و ارزاق مردم به صورت دفترچه و از طرف شورا و تعاونيها به مردم داده شود. در این دوران، فروشگاه های تعاونی پیام نقش مهمی در رساندن ارزاق به دست مردم داشتند. پیام پس از مدتی دچار مشکلاتی شد و از رونق افتاد و عملا تعطيل گردید. پیشینه دیگر تعاونی در منطقه مربوط به سال 1356 است. در این سال چند نفر از فعالان موزائیک سازی یک تعاونی تشکیل دادند(سال 1356 / آرشيو ملي ايران). در همین دهه شرکت تعاونی مسکن فرهنگیان هم تاسیس شد.
تحول در تشکیل شرکت‌های تعاونی از سال 1358 در منطقه به دلیل دو نرخی شدن اغلب کالاها و اعطای تسهیلات دولتی به تعاونی ها اتفاق افتاد. در این دوران شرکت‌های تعاونی یکی پس از دیگری تاسیس شدند. تعداد این شرکتها در شهرستان تا اوایل دهه 1360 به حدود 75 تعاونی رسید.
شرکت‌های تعاونی خواربار فروشان برای تامین ارزاق عمومی به نرخ دولتی بر اساس روش کالابرگ، شرکت تعاونی خبازان برای تامین سهمیه آرد دولتی و شرکت تعاونی فروشندگان لوازم خانگی از جمله آنها بودند. گاهی این گونه تعاونیها، فقط برای برخورداری از سهمیه مواد اولیه مصرفی تشکیل میشد.
پیش شرط عضویت در شرکت تعاونی هر صنف داشتن پروانه کسب از اتحادیه همان شغل بود(هاوش، مهدی).
در زمان تاسیس اداره تعاون شهرستان 84 تعاونی وجود داشت که 71 تعاونی فعال بودند. تعاونی مصرف فرهنگیان، تعاونی چند منظوره فرهنگیان، تعاونیهای حولهبافان، گز و شیرینی، پولک و نبات، نخ و پوشاک از تعاونیهای برجسته در این دوره به حساب میآمدند (شهر و شهروند، سال اول، شماره 7، آذر 1380 و شماره 9 بهمن 1380). در سال 1403 بعضی تعاونی های قدیمی همچنان فعال بوده و تعدادی تعاونی جدید به ویژه در زمینه مسکن ایجاد شده اند.
🔧 وبسایت در حال به‌روزرسانی است — ممکن است برخی بخش‌ها موقتاً در دسترس نباشند.