طبق اسناد موجود سابقه تعیین نماینده اصناف از سوی کسبه سده به سال ۱۳۱۱ و سابقه الزام کسبه به گرفتن مجوز کسب و نیز انجام معاینه پزشکی آنها به سال ۱۳۱۸ میرسد. اسناد سالهای بعد نشان میدهد که در سال 1343 اصناف در همایونشهر طبقه بندی شده اند( شاهین، ۱۴۰۰: اسناد گروه 28). تا قبل از انقلاب اسلامی کسبه هر حوزه شهری با پرداخت عوارض سالانه خود به شهرداری، یک برگ پروانه کسب یک ساله که توسط واحد امور پیشه وران صادر می شده دریافت می کردند.
با پیروزی انقلاب اسلامی و بر اساس نگاه مردم سالاری نظام جمهوری اسلامی، امور صدور پروانه کسب برعهده اتحادیه های صنفی قرار گرفت، که با رعایت ضوابط خاص این عمل انجام می گیرد.
اولین قانون نظام صنفی در سال 1358 توسط شورای انقلاب تصویب شد که بر اساس آن تشکیل شورایی از خود اصناف هر رسته صنفی رسمیت یافت. در اجرای آن اتحادیههای صنفی به عنوان سازمانهای مردم نهادُ از اوایل دهه شصت تشکیل گردید و طبق قانون مذکور صدور پروانه کسب بر عهده اتحادیه های صنفی قرار گرفت.
در ابتدا مسؤولان هر اتحادیه از طرف کمیسیون نظارت بر اصناف، به ریاست فرماندار وقت انتصاب میشدند. ولی در مراحل بعدی از طریق انتخابات با انتخاب مستقیم شاغلان هر صنف، اعضا هیات مدیره مشخص میشوند.
قانون نظام صنفی مشاغل را به چهار دسته تولیدی، خدمات فنی، توزیعی و خدماتی تقسیم نموده که طبیعتا مشاغل تولیدی مورد حمایت و برنامه های تشویقی قرار می گیرند.
هر اتحادیه صنفی یک عضو هیات مدیره (رییس اتحادیه) را به عنوان عضو مجمع امور صنفی معرفی می نماید و مجمع امور صنفی هر شهرستان با عضویت روسای اتحادیه های صنفی آن شهرستان تشکیل می شود.
روسای اتحادیه ها از بین خود اعضای هیات رییسه مجمع را برای یک دوره انجام وظیفه انتخاب می کنند. که تحت نظر کمیسیون نظارت بر سازمان های صنفی شهرستان (متشکل از روسای ادارات دولتی شهر) انجام وظیفه می نمایند.
کمیسیون نظارت هر شهرستان تحت نظر هیات عالی نظارت بر اصناف و بازرگانان کل کشور و معاونت وزارت صنعت، معدن و تجارت «بازرگانی» انجام وظیفه می نمایند.
در سال 1396 در شهرستان خمینی شهر تعداد 52 اتحادیه صنفی فعال و دارای پروانه فعال می باشد. این تعداد در طی سی و چند سال اخیر ثابت نبوده و گاهی دچار زایش (تفکیک) و گاهی دچار میرایش (ادغام مشاغل) شده است.
اتحادیه های صنفی شهرستان خمینی شهر بر حسب قانون نظام صنفی حدود 17 هزار واحد صنفی و کارگاهی را مدیریت می کنند . حدود 500 رشته شغلی موجود بر اساس مشاغل همگون در یک اتحادیه اختصاصی ساماندهی می شود. از باب مثال دسته توزیعی خدماتی تالار، رستوران و اغذیه 16 گروه شغلی را مدیریت می نماید.
شورای مرکزی اصناف
اولین مجمع امور صنفی شهرستان تحت نام شورای مرکزی اصناف در سال 1363 تشکیل شد.
اولین بنیانگذاران سازمان های صنفی شهرستان خمینی شهرعبارتند از:
حاج محمد حاج حیدری (پارچه فروش)
حاج حیدرعلی اعلایی (الکتریک)
حاج غلامحسین سعیدی (خیاط)
حاج محمد علی زهتاب (مرغ فروش)
حاج محمد بهره بر پور (اغذیه فروش)
حاج سید محمد دیباجی (پوشاک فروش)
در طی اصلاحات صورت گرفته قانون نظام صنفی توسط مجلس شورای اسلامی از سال 1392 نام مجمع امور صنفی به «اتاق اصناف» تغییر یافته لیکن شرح وظائف و اختیارات تقریبا ثابت مانده است.
منبع:
مهدی هاوش ، دبیر سابق مجمع امور صنفی شهرستان