پنج شنبه, 23 اسفند 1403 Thursday 13 March 2025 00:00

دانشنامه شهرستان خمینی شهر

ترانه‏ های خوانده شده در عروسی ‏های حال و هوای آن دوران را نشان می‏دهد و گوشه‏ هایی از تاریخ شهر را بازگو می‏کند. برخی مصرع‏ ها و ابیات نشان می‏دهد ترانه‏ ها‏ی خاصی در منطقه وجود داشته است. خوانندگان این آوازها اهالی محل و همسایه‏ ها یا آشنایانی بودند که سابقه اجرا در مراسم عروسی‏ های گذشته را داشتند. این بازیگران محلی لباس مناسب نقش خود هم آماده داشتند. به ندرت افرادی پیدا می‏شدند که به طور حرفه‏ ای در مراسم عروسی به ترانه خوانی کنند. این نوع ترانه ‏خوانی در بین هر دو دسته خانم ‏ها و آقایان معمول بود ولی در بین خانم ‏ها داغتر بود.
در این مراسم از ابزار موسیقی خاص استفاده نمی‏شد و اکثرا با ضرب گرفتن با دله‏ ای و گاه تنها با دست و چاپول و خیلی به ندرت با تنبک خوانندگان همراهی می‏شدند.
همینطور که پیشتر ذکر شد متاسفانه متن ترانه ها نیز مانند کارآواها درجایی ثبت نشده است و تنها تعداد کمی از اهالی بخش‏ هایی از این ترانه ‏ها را به خاطر دارند که نقل می‏شود:.
1-یک ترانه که خانم‏ ها در عروسی‏ ها می‏خواندند ترانه عمو سبزی فروش بود که گاه به سبک نمایش روحوضی اجرا می‏شد. یعنی یکی نقش مرد سبزی فروش را بازی می‏کرد و یکی نقش سوال کننده را داشت و فردی هم در نقش الاغ ‏ ظاهر می شد و با حرکات خود اسباب شادی حضار را فراهم می‏کرد .مثلا خوانده می‏شده:
عموسبزی فروش / بله( دسته جمعی)
سبزی و تره / بله
سبزی آش داری / بله و به همین شکل موزون این گفتگو ادامه می‏یافت.


2-ترانه دیگر رختا یارمه که آنهم همراه نمایش بود و زنی در حالی که طشتی و چند لباس جلوی خود داشت ادای شستن لباس‏های شوهر و مادر شوهرش را در‏‏آورده ولی با اشعاری که می‏خواند برخورد دوگانه با آنها را نشان می‏داد. برخی از ابیات آن عبارتنداز:
بی‏بی گل بهار / های های
میخوام رخت بشورم/ هاهای
رختا یارمه / ‏های‏ های
کجا آفتاب کنم /‏ های‏ های
رختا خارسومه / پوف، پوف
شپش داره /‏ پوف، پوف
چرا من بشورم /‏ پوف، پوف


3-یکی دیگر از ترانه ها که در عروسی ها خوانده می‏شد تعدادی از ابیات آن چنین است:
ای یاروم بوره / دلداروم بوره
حالا میل بتو دارو / سزاواروم بوره
یعنی:
ای یارم بیا دلدارم بیا
اکنون به فکر تو هستم بیا ای کسی که شایسته تو هستم بیا


4-پاسی از شب خانواده داماد همراه میهمانان خود پای پیاده و با چراغ‏ های مرکبی و تریک راهی خانه عروس می‏شدند و در این شرایط هم ترانه هایی می‏خواندند:
یکی از آنها (هولوم تیه) به زبان ولاتی است و چند بیت آن عبارتند از:
مون که سوزی پاک کرانه / چِزو هولوم تیه
مون که آش برات پشانه / چزو هولوم تیه
مون که دارم شانه / چزو هولوم تیه
هلوم هلوم شانه / چزو هولوم تیه
رو کیه خوم شانه / چزو هولوم تیه
کُروم کُروم شانه / چزو هولوم تیه
در این ترانه فرد یا افرادی که در مراسم عروسی بر روال سنت قدیمی بی‏مزد و مواجب خدمت می‏کند از نامهربانی و بد‏خلقی صاحب عروسی گله می‏کنند و می‏گویند:
من ‏که برایت سبزی پاک می‏کنم، چرا هلم می‏دهی (برخورد بد می‏کنی)؟
من‏ که برایت غذا می‏پزم، چرا هلم می‏دهی
من‏ که دارم می‏روم پس چرا هلم می‏دهی؟
با هل می روم / پس چرا هلم می‏دهی
آهسته آهسته می روم / پس چرا هلم می‏دهی؟
به سوی خانه خود می روم / پس چرا هلم می‏دهی؟
چزو هولوم تیه را در حالی که مردها روی یک پا می ‏ایستادند و با شانه خود بهم ضربه می زدند تکرار می‏کردند. در ضمن این ترانه بخشی از مراحل تدارکات مراسم عروسی را که ‏آن زن‏ ها در خانه‏ ها و به کمک همسایه ‏ها و اقوام انجام می‏گرفته نشان می‏دهد.


5-وقتی جمعیت به خانه عروس می‏رسید معمولا گردانندگان مجلس ترانه‏ ای ‏به امید دریافت پول یا هدیه ‏ای از خانواده عروس می‏خواند و ابیاتی از آن چنین نقل شده است:
دانی و دانی شب و روزم سیاه / پدرِ عروس روسوم8 را بیار
دانی و دانی شب و روزم سیاه / مادرِ عروس روسوم را بیار
اگر نیاری من بدم میاد / اگر بیاری من خوشم میاد
یالله سحر شد معطلش نکن / پدرِ عروس روسوم1 را بیار

.......................................................................
1- منظور از روسوم، رسم پرداخت هدیه و یا پول به مجلس گرم کن‏ ها می‏باشد.
*عمده این اشعار و آواها توسط مرحوم محترم قاسمی متولد 1319 که از دوران کودکی و رفتن به کار هنوز در خاطره خود داشت نقل شده است که البته ممکن است با گذشت زمان قسمت‏ هایی از آن فراموش و یا جابجا شده باشد.

inner