تاریخچه
شاید بتوان ادعا کرد ریشه دارترین ورزش منطقه ورزش باستانی است. قدمت و سابقه این ورزش در منطقه ماربین به درستی روشن نیست. اما چند سرنخ بیانگر قدمت ورزش زورخانه ای در منطقه می تواند باشد. نخست اینکه چند اسم باعنوان پهلوان در بعضی منابع وجود دارد از جمله طهماسب خوزانی رستم بیک فروشانی جعفرعلی بیک ورنوسفادرانی. دوم اینکه در گفته های شفاهی به بعضی نقاط در گوشه کنار شهر از جمله تکیه گاردر، حوالی منزل حاج آقا فیاض، شترگلو، خانه حاج باقری، محلی که اکنون مسجد هاشمیه ساخته شده و روبروی خانه سادات ابطحی در دوشنبه بازار نزدیک خانه سرتیپ و زورخانه خوزان اشاره شده که روزگاری زورخانه بوده اند. در این بین فعالیت زورخانه در دهه 1310 و 1320 در محله فروشان مستند است.
تاسیس و تحولات زورخانه سیدابراهیم
زورخانه رسمی در سده به نام زورخانه سیدابراهیم هاشمیان فروشانی در سال 1308 در سرپل دوشنبه بازار فروشان تاسیس شد. این مکان دارای گود و ساختمان مخصوص زورخانه بود و روزها از آن به عنوان قهوهخانه استفاده و شبها در زیر روشنایی چراغ بادی ورزشکاران در آن ورزش میکردند. سال 1323 پهلوان طوسی پهلوان نامی ایران در این مکان حضور یافت. نامیترین پهلوان این زوخانه، پهلوان حاج سیدعلی هاشمیان فروشانی بود. وی در سال 1279 متولد شد و سالها به ورزش پهلوانی پرداخت و نام و اعتباری برای خود کسب کرد. حاج سیدعلی در سال 1323 در پی جلب پسرش به سربازی به دنبال او به اهواز رفت و در همان شهر درگذشت و در جوار مزار علی بن مهزیار به خاک سپرده شد. پهلوان وکیلعباس ورنوسفادرانی از پهلوانان دیگری بود که در این مکان رفت و آمد داشت. وی همچنین مکانی برای ورزش در محله ورنوسفادران دایر کرده بود. زورخانه سرپل تا سال 1329 دایر و سیدابراهیم در سال 1334 درگذشت(هاشمیان، سیدمهدی). پس از تعطیلی زورخانه تقاضاهایی برای کسب مجوز تاسیس زورخانه داده شد اما با آنها موافقت نشد. از جمله سندی در مرکز اسناد اصفهان از سال ۱۳۳۰ نشان میدهد که با درخواست مجوز تاسیس زورخانه در سده مخالفت شده است. ناچار ورزشکاران مدتی در مکانهایی از جمله در حوالی خانه سرتیپ ورزش میکردند. در حافظه مردم شهر کسانی چون علیآقا کریمی، رضاعلی حیدری، حیدر امیریوسفی، کریمخان امینی، حیدر پیمانی ملقب به دایی حیدر، حسن ساربان، احمد صادقی، پاگردی، حسین نظری و... به عنوان پهلوان و زورخانه رو وجود دارد.
